● سنگ کلیه توده‌های جامدی هستند که از کریستال‌ها ساخته شده‌اند که می‌توانند در هر جایی در طول دستگاه ادراری که شامل کلیه‌ها، حالب‌ها، مثانه و مجرای ادرار است، ایجاد شوند.
● سنگ کلیه می‌تواند دردناک باشد. علل ایجاد سنگ کلیه با توجه به نوع سنگ متفاوت است.
● همه سنگ‌های کلیه از کریستال‌های یکسانی تشکیل نشده‌اند.
انواع سنگ‌های سنگ کلیه
● انواع مختلف سنگ کلیه عبارتند از:
کلسیم
● سنگ‌های کلسیمی رایج‌ترین نوع هستند. اغلب از اگزالات کلسیم ساخته می‌شوند، اگرچه می‌توانند از کلسیم فسفات نیز تشکیل شوند.
● مصرف کمتر غذاهای غنی از اگزالات می‌تواند خطر ابتلا به این نوع سنگ را کاهش دهد. مواد غذایی با اگزالات بالا شامل:
- ○ چیپس سیب‌زمینی
- ○ بادام‌زمینی
- ○ شکلات
- ○ اسفناج
● با این حال، حتی اگر برخی از سنگ‌های کلیه از کلسیم ساخته شده باشند، دریافت کلسیم کافی در رژیم غذایی می‌تواند از تشکیل سنگ جلوگیری کند.
اسیداوریک
● این نوع سنگ کلیه دومین و شایع‌ترین نوع سنگ است. می‌تواند در افراد مبتلا به نقرس، دیابت، چاقی و انواع دیگر سندرم متابولیک رخ دهد.
○ مطالعه بیشتر: دیابت چیست و چه عواملی منجر به دیابت می شود؟
● این نوع سنگ زمانی ایجاد می‌شود که ادرار بیش از حد اسیدی باشد. رژیم غذایی غنی از پورین می‌تواند سطح اسیدی ادرار را افزایش دهد. پورین یک ماده بی‌رنگ در پروتئین‌های حیوانی مانند ماهی، صدف، و گوشت است.
سنگ‌های استروویت
● این نوع سنگ عمدتاً در افراد مبتلا به عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) یافت می‌شود. این سنگ‌ها می‌توانند بزرگ شده و باعث انسداد ادرار شوند.
● سنگ‌های استروویت ناشی از عفونت کلیه هستند. درمان عفونت زمینه‌ای می‌تواند از ایجاد سنگ‌های استروویت جلوگیری کند.
سیستین
● حدود 1 نفر از هر 7000 نفر در سراسر جهان به سنگ کلیه سیستین مبتلا می‌شوند. هم در مردان و هم در زنان مبتلا به اختلال ژنتیکی سیستینوری رخ می‌دهد.
● با این نوع سنگ، سیستین - اسیدی که به طور طبیعی در بدن وجود دارد - از کلیه‌ها به ادرار نشت می‌کند.
علائم و نشانه‌های سنگ کلیه
● سنگ کلیه می‌تواند باعث درد شدید شود. علائم سنگ کلیه ممکن است تا زمانی که سنگ شروع به حرکت به سمت پایین حالب‌ها نکند، ظاهر نشود. به این درد شدید قولنج کلیوی می‌گویند. ممکن است در یک طرف کمر یا شکم خود درد داشته باشید.
● در مردان، درد ممکن است به ناحیه کشاله ران منتشر شود. درد قولنج کلیوی می‌آید و می‌رود اما می‌تواند شدید باشد. افراد مبتلا به کولیک کلیوی معمولاً بی‌قرار هستند.
● سایر علائم سنگ کلیه می‌تواند شامل:
- ○ وجود خون در ادرار (ادرار قرمز، صورتی یا قهوه‌ای)
- ○ استفراغ
- ○ حالت تهوع
- ○ ادرار بد رنگ یا بدبو
- ○ لرز
- ○ تب
- ○ نیاز مکرر به ادرار کردن
- ○ ادرار کردن مقدار کمی ادرار
● در مورد سنگ کلیه کوچک، ممکن است هنگام عبور سنگ از مجرای ادرار، هیچ درد یا علامتی نداشته باشید.
علل ایجاد سنگ کلیه
● سنگ کلیه بیشتر در افراد بین 20 تا 50 سال ایجاد می‌شود.
● عوامل مختلف می‌توانند خطر ابتلا به سنگ را افزایش دهد.
● رابطه جنسی نیز نقش دارد. بر اساس منبع معتبر مؤسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی (NIDDK)، مردان بیشتر از زنان به سنگ کلیه مبتلا می‌شوند.
● سابقه سنگ کلیه می‌تواند خطر شما را افزایش دهد. سابقه خانوادگی سنگ کلیه نیز همین طور است.
● سایر عوامل خطر عبارتند از:
- ○ کم آبی بدن
- ○ چاقی
- ○ یک رژیم غذایی با سطوح بالای پروتئین، نمک یا گلوکز
- ○ وضعیت هایپرپاراتیروئید
- ○ جراحی بای پس معده
- ○ بیماری‌های التهابی روده که جذب کلسیم را افزایش می‌دهد
- ○ مصرف داروهایی مانند دیورتیک‌های تریامترن، داروهای ضدتشنج و آنتی‌اسیدهای مبتنی بر کلسیم
نحوه درمان سنگ کلیه
● درمان با توجه به نوع سنگ انجام می‌شود. می‌توان نمونه ادرار و نوع سنگ‌ها را برای ارزیابی جمع آوری کرد.
● نوشیدن شش تا هشت لیوان آب در روز جریان ادرار را افزایش می‌دهد. افرادی که کم آب هستند یا تهوع و استفراغ شدید دارند ممکن است به مایعات داخل وریدی نیاز داشته باشند.
● سایر گزینه‌های درمانی عبارتند از:
دارو
● تسکین درد ممکن است به داروهای مخدر نیاز داشته باشد. وجود عفونت نیاز به درمان با آنتی بیوتیک دارد. سایر داروها عبارتند از:
- ○ آلوپورینول برای سنگ‌های اسیداوریک
- ○ دیورتیک‌های تیازیدی برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلسیمی
- ○ بی کربنات سدیم یا سیترات سدیم برای کاهش اسیدی شدن ادرار
- ○ محلول‌های فسفر برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلسیمی
- ○ ایبوپروفن برای درد
- ○ استامینوفن برای درد
- ○ ناپروکسن سدیم برای درد
سنگ‌شکنی
● سنگ‌شکنی با موج شوک خارج از بدن از امواج صوتی برای شکستن سنگ‌های بزرگ استفاده می‌کند تا بتوانند راحت‌تر حالب‌ها را به مثانه منتقل کنند.
● این روش ممکن است ناراحت کننده باشد و ممکن است نیاز به بیهوشی نوری با منبع مطمئن داشته باشد. می‌تواند باعث کبودی در شکم و پشت و خونریزی در اطراف کلیه و اندام‌های مجاور شود.
جراحی تونل (نفرولیتوتومی از راه پوست)
● جراح سنگ‌ها را از طریق یک برش کوچک در پشت شما برمی‌دارد. ممکن است فردی به این روش نیاز داشته باشد زمانی که:
- ○ این سنگ باعث انسداد و عفونت می‌شود یا به کلیه‌ها آسیب می‌رساند
- ○ سنگ بیش از حد بزرگ شده است که نمی‌تواند عبور کند
- ○ درد قابل مدیریت نیست
اورتروسکوپی
● هنگامی که سنگی در حالب یا مثانه گیر می‌کند، پزشک ممکن است از ابزاری به نام یورتروسکوپ برای برداشتن آن استفاده کند.
● یک سیم کوچک با دوربین متصل به مجرای ادرار وارد می‌شود و به مثانه منتقل می‌شود. سپس پزشک از یک چنگک کوچک برای برداشتن سنگ از آن استفاده می‌کند. سپس سنگ برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
مدیریت درد
● دفع سنگ کلیه می‌تواند باعث درد و ناراحتی شود.
● پزشک ممکن است مصرف مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن را برای کمک به کاهش علائم توصیه کند.
● برای درد شدید، پزشک ممکن است یک داروی مخدر یا داروی ضد التهابی مانند کتورولاک را نیز تجویز کند.
● سایر درمان‌های طبیعی نیز ممکن است علائم را برای کوتاه مدت تسکین دهند، از جمله گرفتن حمام یا دوش آب گرم یا استفاده از پد گرم‌کننده روی ناحیه آسیب‌دیده.
آزمایش و تشخیص سنگ کلیه
● تشخیص سنگ کلیه نیاز به ارزیابی کامل سابقه سلامتی و معاینه فیزیکی دارد. تست‌های دیگر عبارتند از:
- ○ آزمایش خون برای کلسیم، فسفر، اسیداوریک و الکترولیت‌ها
- ○ نیتروژن اوره خون (BUN) و کراتینین برای ارزیابی عملکرد کلیه
- ○ آزمایش ادرار برای بررسی کریستال‌ها، باکتری‌ها، خون و گلبول‌های سفید
- ○ بررسی سنگ‌های عبوری برای تعیین نوع آنها
● آزمایش‌های زیر می‌توانند انسداد را رد کنند:
- ○ اشعه ایکس شکم
- ○ پیلوگرام داخل وریدی (IVP)
- ○ پیلوگرام رتروگراد
- ○ سونوگرافی کلیه (آزمایش ترجیحی)
- ○ اسکن ام آر آی از شکم و کلیه‌ها
- ○ سی‌تی‌اسکن شکم
● رنگ کنتراست مورد استفاده در سی‌تی‌اسکن و IVP می‌تواند بر عملکرد کلیه تأثیر بگذارد. با این حال، در افراد با عملکرد طبیعی کلیه، این موضوع نگران کننده نیست.
● برخی از داروها وجود دارند که می‌توانند احتمال آسیب کلیه را در ارتباط با رنگ افزایش دهند. مطمئن شوید که رادیولوژیست شما از داروهایی که مصرف می‌کنید مطلع است.
دفع سنگ کلیه
● دفع سنگ کلیه فرایندی است که به طور معمول در مراحل و طی یک دوره چند هفته‌ای اتفاق می‌افتد.
مراحل
● در ادامه مراحلی وجود دارد که هنگام دفع سنگ کلیه رخ می‌دهند:
○ مرحله 1. پس از تشکیل سنگ کلیه، زمانی که کلیه‌ها سعی می‌کنند سنگ را بیرون برانند، ممکن است دچار اسپاسم شوید. این حالت می‌تواند باعث درد شدید در پشت یا پهلو شود که ممکن است به‌صورت سینوسی بیاید و برود.
○ مرحله 2. در طی این مرحله، سنگ وارد حالب می‌شود، لوله‌ای که کلیه‌ها را به مثانه متصل می‌کند. این مرحله بسته به‌اندازه سنگ نیز می‌تواند باعث احساس درد و فشار شدید شود.
○ مرحله 3. هنگامی که سنگ به مثانه رسید، بیشتر درد فروکش می‌کند. با این حال، ممکن است فشار بیشتری را در مثانه احساس کنید و نیاز به تکرر ادرار داشته باشید. در برخی موارد، سنگ ممکن است به طور موقت در دهانه مجرای ادرار گیر کند که می‌تواند جریان ادرار را مسدود کند.
○ مرحله 4. مرحله نهایی زمانی رخ می‌دهد که سنگ به مجرای ادرار برسد. در این مرحله باید به‌شدت فشار دهید تا سنگ کلیه با ادرار از دهانه مجرای ادرار عبور کند.
دفع سنگ کلیه چقدر طول می‌کشد؟
● مدت زمان دفع سنگ کلیه بسته به‌اندازه سنگ می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی، سنگ‌های کوچک می‌توانند در عرض 1-2 هفته از ادرار عبور کنند، اغلب بدون هیچ درمانی.
● از سوی دیگر، سنگ‌های بزرگ‌تر ممکن است ۲ تا ۳ هفته طول بکشند تا از کلیه‌ها و داخل مثانه حرکت کنند.
● سنگ‌هایی که در عرض 4 هفته خودبه‌خود دفع نمی‌شوند معمولاً نیاز به درمان پزشکی دارند.
چگونه از سنگ کلیه جلوگیری کنیم؟
● هیدراتاسیون مناسب یک اقدام پیشگیرانه کلیدی است. توصیه می‌شود روزانه به‌اندازه کافی مایعات بنوشید تا حداقل 2.5 لیتر ادرار دفع شود. افزایش مقدار ادراری که دفع می‌کنید به شستشوی کلیه‌ها کمک می‌کند.
● برای کمک به افزایش مصرف مایعات می‌توانید آب زنجبیل، لیموناد و آب میوه را جایگزین آب کنید. اگر سنگ‌ها مربوط به سطوح پایین سیترات باشد، آب سیترات می‌تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ کمک کند.
● خوردن غذاهای غنی از اگزالات در حد اعتدال و کاهش مصرف نمک و پروتئین‌های حیوانی نیز می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهد.
● پزشک ممکن است داروهایی را برای کمک به جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلسیم و اسیداوریکی تجویز کند. اگر سنگ کلیه داشته‌اید یا در معرض خطر سنگ کلیه هستید، با پزشک صحبت کنید و بهترین روش‌های پیشگیری را در میان بگذارید.
غذاهایی که باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شوند
● علاوه بر نوشیدن آب بیشتر، ایجاد تغییر در رژیم غذایی می‌تواند به پیشگیری از سنگ کلیه نیز کمک کند.
● در ادامه برخی از مواد غذایی که ممکن است لازم باشد مصرفشان را محدود کنید یا از آنها اجتناب کنید برایتان آماده کرده‌ایم:
- ○ گوشت گاو
- ○ جوجه
- ○ گوشت خوک
- ○ گوشت‌های اندام
- ○ ماهی
- ○ صدف
- ○ تخم‌مرغ
- ○ شیر
- ○ پنیر
- ○ ماست
- ○ گوشت‌های فرآوری شده
- ○ فست‌فود
- ○ وعده‌های غذایی منجمد
- ○ تنقلات شور
● پروتئین‌های حیوانی مانند گوشت، مرغ، غذاهای دریایی و لبنیات می‌توانند سطح اسیداوریک را در ادرار شما افزایش دهند و خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
● در بسیاری از موارد، سنگ‌های کوچک کلیه می‌توانند خودبه‌خود دفع شوند و نیازی به درمان ندارند.
● اگر بتوانید درد خود را با داروهای بدون نسخه کنترل کنید و علائم عفونت یا علائم شدیدی مانند تهوع یا استفراغ ندارید، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشید.
● با این حال، اگر هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، باید فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید:
- ○ خون در ادرار
- ○ تب
- ○ لرز
- ○ ادرار کدر یا بدبو
- ○ استفراغ
- ○ درد شدید در پشت یا پهلو
- ○ درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
- ○ مشکل در ادرار کردن
● اگر سنگ کلیه مکرر دارید، باید با پزشک صحبت کنید، حتی اگر علائم شما بدون درمان برطرف شوند.
● پزشک می‌تواند با ایجاد یک رژیم گیاهی برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه و محافظت در برابر عوارض طولانی مدت کمک کند.
سخن آخر
● اگرچه سنگ کلیه می‌تواند یک مسئله دردناک باشد، اما چندین گزینه درمانی مختلف در دسترس است.
● در واقع، داروها و روش‌های زیادی وجود دارند که می‌توانند به مدیریت علائم و افزایش دفع سنگ کلیه کمک کنند.
● علاوه بر این، هیدراته ماندن و ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی می‌تواند از تشکیل سنگ کلیه در طولانی مدت جلوگیری کند.
درج نظر