همه نکاتی که باید در مورد رفلاکس معده بدانید

اول تا 8 خردادماه به عنوان هفته گوارش نامگذاری شده و "سوزش سردل" شعاری است که برای این هفته در نظر گرفته اند.

رفلاکس چیست؟

 غذایی که می خوریم از طریق لوله ای به نام مری وارد معده می شود. هضم غذا در معده توسط اسید و شیره معده آغاز می گردد. دیواره معده به دلیل تماس مداوم با اسید و شیره معده در مقابل اثرات مخرب آنها مقاوم شده است و بالعکس دیواره مری به دلیل اینکه بطور معمول در معرض تماس با اسید و شیره معده نیست دفاع مناسبی هم در برابر این عوامل ندارد. در حالت طبیعی دریچه ا ی بنام دریچه مری بین مری و معده قرار دارد که اجازه می دهد غذا از مری وارد معده شود، ولی از بازگشت غذا و شیره معده به مری جلوگیری می کند.

 اگر دریچه مری وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، یعنی به خوبی بسته نشود یا بی موقع باز شود، اسید و شیره معده به داخل مری بر می گردند. همانطور که قبلا ذکر شد دیواره مری در برابر اسید و شیره معده آسیب پذیر است. بنابراین در شرایطی که دریچه مری کار خود را به درستی انجام ندهد، بازگشت اسید و شیره معده به داخل مری باعث آزردگی مری می گردد. به بازگشت غیر عادی اسید و شیره معده به داخل مری و آزرده شدن مری در اثر تماس با این عوامل، بیماری رفلاکس معده به مری یا اصطلاحاً رفلاکس گفته می شود.

علایم رفلاکس کدامند؟

• مهمترین علایم رفلاکس عبارتند از:

1- ترش کردن: یعنی احساس بازگشت مایع تلخ یا ترش از معده به دهان

2- سوزش زیر جناغ سینه.

•  علاوه بر اینها، بیماران مبتلا به رفلاکس ممکن است علایم دیگری هم داشته باشند. این نشانه ها عبارتند از: درد در زیر جناغ سینه، گیر کردن غذا، حالت تهوع (به خصوص هنگام صبح)، باد گلو و آروغ زدن های مکرر، جمع شدن بیش از حد بزاق در دهان و سرفه های مکرر بدون علت، تلخ شدن دهان و برگشت آب و مواد غذایی از معده به دهان.

باید توجه داشت که اگر چه علایم مهم رفلاکس، ترش کردن و سوزش زیر جناغ سینه هستند، اما بسیاری از بیماران مبتلا به رفلاکس این علایم را ندارند و فقط از سایر علایم ذکر شده شکایت می کنند.

رفلاکس باعث چه مشکلاتی می شود؟

رفلاکس اصولا بیماری آزار دهنده ای است. علایم رفلاکس فرد مبتلا را آزار می دهند و می توانند در فعالیت ها و کارهای روزانه او اختلال ایجاد کنند. همچنین برخی علایم رفلاکس با بیماری های دیگر اشتباه می شوند. مثلا درد قفسه سینه ناشی از رفلاکس با دردهای قلبی اشتباه می شوند. در چنین مواردی حتما باید بیماری خطرناکتر (در این مورد بیماری عروق قلب) به دقت بررسی شود و از نبودن مشکل قلبی مطمئن شویم و سپس به رفلاکس بپردازیم چرا که همانطور که گفته شد رفلاکس عمدتا بیماری آزاردهنده ایست نه خطرناک.

 از سایر عوارض رفلاکس بروز خراشیدگی و زخم در ناحیه مری می باشد که با تشخیص به موقع و درمان مناسب رفلاکس، به راحتی می توان این عوارض را کنترل کرد.

چرا رفلاکس ایجاد می شود؟

هنوز به درستی علت ایجاد رفلاکس مشخص نشده اما به خوبی می دانیم که برخی عوامل باعث بروز و تشدید رفلاکس می شوند. مهمترین این عوامل عبارتند از:

 1. پرخوردی

 2. سریع غذا خوردن و کامل نجویدن غذا یا غذا خوردن با استرس و نگرانی

 3. مصرف غذاهای بسیار چرب، تند و شور

 4. مصرف ادویه و فلفل زیاد، سیب زمینی سرخ شده

 5. مصرف غذاهای حاوی ادویه و سیر و پیاز و نگهدارنده های نظیر سوسیس و کالباس و سایر آنچه که به فست فود معروف هستند (ساندویچ و پیتزا ) و ...

 6. مصرف انواع سس های چرب و پرنمک (به خصوص سس قرمز)

 7. مصرف مرکبات ترش (مثل پرتقال و نارنگی ترش)

 8. مصرف کافئین زیاد (شکلات، قهوه، نسکافه)

 9. مصرف زیاد چای به خصوص اگر پررنگ بوده و تازه دم نباشد (به مقدار زیاد)

 10. مصرف نان هایی که خمیر آنها به خوبی نمی پزد مثل نان باگت، نان سفید و نان بربری

 11. چاقی و افزایش وزن

 12. دراز کشیدن در فاصله کوتاه پس از غذا

 13. سیگار کشیدن و مصرف دخانیات

 14. مصرف الکل و نوشابه های گازدار

 15. استرس و فشار روانی و عصبی

 16. پوشیدن لباسهای تنگ

چگونه می توان از بروز علایم رفلاکس جلوگیری کرد؟

پرهیز از مواردی که در بالا ذکر شده است می تواند به بهبود علایم رفلاکس و پیشگیری از بروز آن کمک کند. بنابراین خوردن غذا به اندازه، پرهیز از پرخوری، کاهش مصرف فست فود، نوشابه های گاز دار، سس آماده به خصوص سس قرمز و غذاهای سنگین و بسیار چرب، کم کردن نوشیدن چای، ترک سیگار و قلیان، کاهش وزن و داشتن برنامه منظم ورزشی (حداقل روزانه 30 دقیقه پیاده روی) در کاهش علایم یا پیشگیری از رفلاکس موثر هستند.

همچنین کنترل استرس و تعدیل فشارهای روانی در کنترل رفلاکس بسیار موثر است. ممکن است آدامس جویدن در بهبود علایم در بعضی افراد موثر باشد.

 روش مناسب در برخورد با رفلاکس کدام است؟

 همانطور که گفته شد رعایت برخی توصیه های تغذیه ای، روش زندگی مناسب و کاهش استرس می توانند رفلاکس را کنترل کنند. اگر با این روش ها در مدت کوتاه علایم بهبود چشمگیر نباشد بهتر است به پزشک مراجعه کنیم. پزشک معالج با توجه به علایم و انجام معاینات لازم، بررسی های مناسب را انجام و درمان را شروع خواهد کرد.

 براساس مطالعات انجام شده در کشور ما، حدود یک پنجم افراد مبتلا به رفلاکس همزمان زخم های معده یا اثنی عشر دارند و حدود نیمی از افراد مبتلا به رفلاکس روده تحریک پذیر نیز دارند.

بنابراین بررسی و تشخیص و درمان مناسب بیماریهای همزمان از اهمیت به سزایی برخوردار است. همانطور که اشاره شد استرس و فشارهای روانی از عوامل مهم تشدید و بروز رفلاکس هستند. توجه کافی به این مطلب و در صورت لزوم برخورداری از کمک مشاورین و روانپزشکان می توانند بسیار کمک کننده باشد.

بیماریهای کمیابی هم هستند که می توانند با علایم رفلاکس خود را نشان دهند. پزشک شما می تواند در مواقع لزوم به بررسی و تشخیص این موارد نیز بپردازد.

درمان رفلاکس چگونه است و چه مدت طول می کشد؟

 خوشبختانه امروزه داروهای بسیار موثری برای رفلاکس وجود دارند. مهمترین داروهایی که به این منظور به کار می روند داروی امپرازول و هم خانواده هایش نظیر پانتوپرازول، رابیپرازول و لانسوپرازول هستند.

علاوه بر اینها داروهایی نظیر رانیتیدین و فاموتیدین نیز می توانند در برخی موارد موثر باشند. پزشک معالج درمان را شروع می کند و برحسب نیاز آن را ادامه خواهد داد.

در بیش از نیمی از موارد، فرد مبتلا به رفلاکس نیاز به درمان دراز مدت (سالها) با دارو دارد. داروهایی نظیر امپرازول را می توان برای مدت طولانی (حتی سالها) استفاده نمود. اگر چه عوارض معدودی با این داروها گزارش شده است، اما در مجموع کنترل علایم رفلاکس در دراز مدت با این دسته داروها بسیار موفقیت آمیز و مطمئن است.

آیا عمل جراحی برای درمان رفلاکس کمک کننده است؟

در بیمارانی که به خوبی به درمان با دارو جواب می دهند و علایم ایشان کنترل می شود اما با کم کردن یا قطع دارو علایم برمی گردد امکان انجام اعمال جراحی ضد رفلاکس وجود دارد. عمل جراحی برای افرادی که پاسخ مناسبی به درمان دارویی نداده اند مناسب نیست. امروزه این اعمال جراحی به روش لاپاراسکوپیک انجام می شوند. انجام عمل جراحی می تواند عوارضی داشته باشد که معمولا کوتاه مدت و گذرا هستند. در مورد میزان موفقیت عمل و نتایج درازمدت آن بطور خلاصه می توان گفت که حدود 75 درصد افرادی که عمل آنها موفقیت آمیز بوده باشد پس از ده سال نیز مشکلی نخواهد داشت. اما در حدود 20 تا30 درصد افراد ممکن است پس از عمل نیز مجددا نیاز به مصرف دارو داشته باشند. ضروری است که قبل از تصمیم به عمل جراحی با پزشک متخصص گوارش مشورت شود.