● دیابت بارداری همان‌طور که از نامش پیداست، دیابتی است که در دوران بارداری بروز می‌کند. حتی ممکن است مادران عزیز، قبل از بارداری هیچ سابقه دیابتی نداشته باشند، اما پس از ورود به دوران بارداری به این بیماری مبتلا شوند.
● دیابت بارداری به معنای افزایش قند خون یا گلوکز در بدن است که در صورت عدم کنترل آن، می‌تواند هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک باشد. این نوع دیابت ممکن است در هر دوره از بارداری اتفاق بیفتد.
● اما طبق بررسی‌های انجام شده در سه ماهه دوم و سوم بارداری، مبتلا شدن مادران به آن شایع‌تر است. در ادامه به این مقوله بیشتر می‌پردازیم.
دیابت بارداری چیست؟
● دیابت بارداری (Gestational Diabetes Mellitus) یا به اختصار GDM، به وضعیتی گفته می‌شود که هورمون ساخته شده توسط جفت اجازه نمی‌دهد که بدن استفاده مؤثری از انسولین داشته باشد. در نتیجه گلوکز یا همان قند، به جای اینکه به وسیله سلول‌ها جذب شود وارد خون می‌شود.
● همه ما به خوبی می‌دانیم که دیابت نوع 1 در واقع به دلیل کمبود انسولین در بدن اتفاق می‌افتد. اما این موضوع در مورد دیابت بارداری کمی متفاوت است. در واقع دیابت بارداری به دلیل کمبود انسولین بروز نمی‌کند. بلکه هورمون‌های جدیدی که در بدن تولید می‌شوند با کاهش اثربخشی انسولین در بدن، مادر را به دیابت بارداری مبتلا می‌کنند.
● این وضعیت به نوعی به مقاومت بدن در برابر انسولین اشاره دارد. دیابت بارداری پس از زایمان از بین می‌رود. اما تشخیص به موقع آن در دوره بارداری و کنترل آن در سلامت جنین بعد از تولد او بسیار نقش دارد؛ بنابراین اگر می‌خواهید خطرات این بیماری را برای مادر و جنین کاهش دهید و از سلامت نوزاد اطمینان کافی حاصل کنید، باید پس از تشخیص دیابت، مراقبت‌های لازم را انجام دهید و طبق توصیه‌های پزشک عمل کنید.
● همچنین درمان این دیابت از زایمان سخت نیز جلوگیری به عمل می‌آورد. برای اطلاع از عارضه‌های بارداری روش‌های مختلفی وجود دارند که مطمئن‌ترین آن، آزمایش خون است. مادران باردار می‌توانند از طریق آزمایش خون به دیابت بارداری نیز پی ببرند.
چه افرادی در معرض ابتلا به دیابت بارداری هستند؟
● خب همان‌طور که پیش از این اشاره کردیم، دیابت بارداری هیچ ارتباطی به پیشینه پزشکی افراد ندارد و ممکن است حتی فرد قبل از بارداری کاملاً سالم باشد، اما پس از بارداری به این عارضه مبتلا شود؛ بنابراین می‌توانیم بگوییم هر کدام از بانوان باردار با توجه به یک سری شرایط ممکن است در معرض این بیماری باشند و به آن دچار شوند.
● معمولاً بانوانی که دارای علائم زیر باشند احتمال ابتلای آن‌ها به دیابت بارداری بیشتر است:
- ○ ریسک برای بانوان بالای ۴۰ سال بسیار بالاست و این افراد بیشتر در معرض ابتلا به دیابت بارداری هستند.
- ○ بانوانی که تحرک بدنی کافی در دوران بارداری ندارند.
- ○ بانوانی که اضافه وزن دارند. (شاخص توده بدنی بالای ۳۰، خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می‌دهد.)
- ○ بانوانی که پیش از بارداری هم سابقه بیماری دیابت داشته‌اند.
- ○ بانوانی که در بارداری‌های قبلی خود نیز سابقه دیابت بارداری داشته‌اند.
- ○ بانوانی که مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک هستند.
- ○ بانوانی که قبلاً نوزادی به دنیا آورده‌اند که در بدو تولد وزنی بالای ۴ کیلوگرم داشته است.
- ○ بانوانی که والدین یا خواهر و برادر آن‌ها سابقه ابتلا به دیابت داشته‌اند.
- ○ نژاد و قومیت افراد نیز تا حدودی در ابتلای آن‌ها به دیابت بارداری نقش دارد. (افراد از قومیت‌ها و نژادهای مختلف همچون؛ جنوب آسیا، آفریقا، خاورمیانه، بریتانیا و... می‌توانند بیشتر مستعد دیابت بارداری باشند.)
- ○ بانوانی که قبل از بارداری سابقه بای‌پس معده داشته‌اند و یا انواع جراحی برای کاهش وزن انجام داده‌اند.
● معمولاً بانوانی که یک یا چند مورد از شرایط مذکور را داشته باشند، باید بیشتر نسبت به انجام غربالگری در دوران بارداری متعهد باشند و این کار را به صورت مرتب در زمان مناسب انجام دهند تا خطری سلامت آن‌ها و جنین را تهدید نکند.
علائم دیابت بارداری
● در اکثر اوقات دیابت بارداری هیچ علامت و نشانه خاصی ندارد که بتوان از آن طریق به سرعت به وجود این عارضه پی برد. تنها راه مطمئن برای تشخیص دیابت بارداری این است که بانوان باردار عمل غربالگری بارداری و آزمایش خون را انجام دهند.
● معمولاً اگر فرد به دیابت بارداری مبتلا باشد، در طول غربالگری افزایش سطح قند خون به وضوح قابل مشاهده خواهد بود. البته برخی از بانوان به دلیل همین بالا رفتن سطح قند خون در بدن یک سری علائم جدید را در وضعیت بدنی خود احساس خواهند کرد که این علائم به شرح زیر هستند:
- ○ افزایش میزان تشنگی
- ○ تکرر ادرار به طوری که غیرطبیعی باشد
- ○ خشک شدن دهان
- ○ احساس خستگی مداوم
- ○ تاری دید
- ○ احساس خارش در ناحیه تناسلی
● البته باید به این موضوع نیز اشاره کنیم که بسیاری از این علائم در دوران بارداری شایع هستند و لزوماً نمی‌توان با مشاهده هر کدام از آن‌ها نتیجه گرفت که فرد به دیابت بارداری مبتلا شده است. نتایج نهایی تنها پس از انجام غربالگری اعلام می‌شوند.
عوارض دیابت بارداری
● دیابت بارداری با اینکه در دوره بارداری ظاهر می‌شود و پس از زایمان نیز از بین می‌رود، اما می‌تواند در همین مدت زمان تقریباً کوتاه تأثیرات منفی خود را روی سلامت مادر و به خصوص جنین بگذارد. عوارض آن بیشتر زمانی خطرناک می‌شوند که اقدامات لازم برای کنترل و درمان دیابت صورت نگیرد. در ادامه با عوارض این بیماری بیشتر آشنا می‌شویم.
عوارض دیابت بارداری روی نوزاد
وزن بالای نوزاد هنگام تولد
● با افزایش سطح قند خون در بدن مادر، وزن جنین نیز به شکل غیرطبیعی افزایش پیدا می‌کند. نوزادانی که بیشتر از ۴ کیلوگرم وزن دارند به ناچار باید از طریق زایمان القایی یا سزارین متولد شوند. این موضوع احتمالاً صدمات زایمانی را نیز بیشتر می‌کند.
زایمان زودرس
● افزایش سطح قند خون در بدن، ممکن است احتمال زایمان زودرس را افزایش دهد. زایمان قبل از موعد به معنای نارس بودن نوزاد است که می‌تواند برای او مشکلاتی را به دنبال داشته باشد.
مشکلات حاد تنفسی
● سندروم دیسترس تنفسی به وضعیتی اشاره دارد که تنفس در آن بسیار دشوار صورت می‌گیرد. نوزادانی که زودتر از موعد متولد می‌شوند ممکن است به این سندروم دچار شوند که خطر جدی برای آن‌ها به شمار می‌رود.
کاهش قند خون
● نوزادانی که در بدو تولد با کاهش قند خون مواجه هستند، دوره‌های هیپوگلیسمی را تجربه می‌کنند که احتمال تشنج در آن‌ها را افزایش می‌دهد. این موضوع نیز برای نوزاد تازه متولد شده بسیار خطرناک است.
● همچنین زردی پوست و چشم (یرقان) نیز در این نوزادان شایع است. معمولاً با تغذیه سریع و به هنگام و یا تزریق محلول گلوکز داخل وریدی امکان برگرداندن سطح قند خون نوزاد به حالت عادی وجود دارد.
ابتلا به دیابت نوع دو در مراحل بعدی زندگی
● معمولاً در این نوزادان احتمال چاقی، افزایش وزن و ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده بیشتر از دیگر نوزادان است.
مرگ نوزاد قبل از تولد
● در صورتی که دیابت بارداری مدیریت و درمان نشود، احتمال فوت جنین در همان دوران بارداری و یا پس از مدت زمانی کوتاه از تولد وجود دارد. (البته این مورد جزء اتفاقات نادر است.)
عوارض دیابت بارداری روی مادر
فشار خون بالا
● دیابت بارداری احتمال ابتلا به فشار خون بالا و پره اکلامپسی را در زنان افزایش می‌دهد. این یک عارضه بسیار جدی پس از زایمان است که می‌تواند تهدید بزرگی برای سلامت مادر و جنین باشد.
افزایش احتمال سزارین به جای زایمان طبیعی
● همان‌طور که اشاره کردیم، یکی از عوارض دیابت بارداری افزایش احتمال سزارین به جای زایمان طبیعی است که می‌تواند مشکلاتی را برای مادر نیز به همراه داشته باشد.
ابتلا به دیابت در آینده
● بانوانی که دچار دیابت بارداری شده‌اند، اگر این مشکل را در همان زمان درمان نکنند، ممکن است در بارداری‌های آینده خود نیز مجدداً به دیابت مبتلا شوند. علاوه بر این، با افزایش سن، احتمال ابتلا به دیابت نوع دو نیز در این زنان بیشتر می‌شود.
راهکارهایی برای جلوگیری و درمان دیابت بارداری
● خوشبختانه یک سری راهکارها برای جلوگیری و درمان دیابت بارداری وجود دارند که مادران عزیز می‌توانند با رعایت این موارد به سلامت خود و جنین بسیار کمک کنند.
● این موارد به شرح زیر هستند:
1. داشتن یک رژیم غذایی سالم و پیروی از آن
● بهتر است در این دوره از غذاهای پر فیبر و کم چرب استفاده کنید. در این مورد مصرف بیشتر غلات، سبزیجات و میوه‌جات پیشنهاد می‌شود.
2. داشتن فعالیت بدنی و تحرک کافی
● همان‌طور که اشاره شد، یکی از مواردی که می‌تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهد کم تحرکی بدن است؛ بنابراین باید قبل و حین بارداری به اندازه کافی تحرک داشته باشید.
● ورزش‌هایی مخصوص بانوان باردار در نظر گرفته شده‌اند که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. بهتر است در طول هفته روزی حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت در سطح متوسط داشته باشید. دوچرخه سواری، شنا یا پیاده روی سریع نیز بسیار پیشنهاد می‌شوند.
● می‌توانید از هر موقعیتی برای داشتن تحرک استفاده کنید. به عنوان مثال هنگام رفتن به فروشگاه، ماشین خود را مقداری دورتر از فروشگاه پارک کنید و خود را به یک پیاده روی کوتاه دعوت کنید.
3. شروع بارداری با یک وزن استاندارد
● اگر تصمیم به بارداری دارید و احساس می‌کنید دچار اضافه وزن هستید، بهتر است قبل از اقدام برای بارداری، کاهش وزن اصولی داشته باشید. این عمل به شما کمک می‌کند تا حد امکان احتمال ابتلا به دیابت بارداری را کاهش داده و یک بارداری سالم را تجربه کنید.
● بهتر است رژیم غذایی خود را پیش از بارداری تنظیم کنید و عادت خوردن میوه و سبزیجات را در خود نهادینه کنید تا آمادگی بیشتری برای بارداری داشته باشید.
4. اطلاع از وزن معقول در دوران بارداری
● معمولاً افزایش وزن بانوان در دوران بارداری تا حدی طبیعی و قابل توجیه است. در این دوره به دلیل رشد جنین، مادر نیز دچار افزایش وزن می‌شود. اما شما باید بدانید که افزایش وزن تا چه اندازه طبیعی و عادی است تا بتوانید از سلامت خود و جنین محافظت کنید.
● برای این موضوع می‌توانید از متخصصین غربالگری یا پزشک خود کمک بگیرید. اینگونه می‌توانید کنترل خوبی روی افزایش وزنتان داشته باشید.
منابع:
● my.clevelandclinic.org
● healthline.com
● mayoclinic.org
درج نظر