● مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس (MS) یک بیماری مزمن است که سیستم عصبی مرکزی (CNS) را درگیر می کند. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی بدن به میلین، که لایه محافظ اطراف رشته های عصبی است، حمله می کند.
● ام اس باعث التهاب و ضایعات موقتی می شود. همچنین می تواند منجر به ضایعات پایدار ناشی از بافت اسکار شود که می تواند ارسال سیگنال به بقیه بدن را برای مغز دشوار کند.
● هیچ درمانی برای ام اس وجود ندارد، اما می توان علائم را مدیریت کرد.
علائم ام اس چیست؟
● افراد مبتلا به ام اس طیف وسیعی از علائم را تجربه می کنند. با توجه به ماهیت بیماری، علائم می تواند در افراد مختلف بسیار متفاوت باشد.
● همچنین می توانند از نظر شدت، سال به سال، ماه به ماه و حتی روز به روز تغییر کنند.
● در ادامه به برخی از شایع ترین علائم مرتبط با ام اس اشاره می کنیم.
خستگی
● بر اساس گزارش انجمن ملی مولتیپل اسکلروزیس (NMSS) حدود 80 درصد از افراد مبتلا به ام اس گزارش می دهند که دچار خستگی هستند. خستگی ناشی از ام اس می تواند انجام کارهای روزمره را برای شما دشوارتر کند.
مشکل در راه رفتن
● مشکل در راه رفتن ممکن است با ام اس به دلیل موارد زیر رخ دهد:
- ○ بی حسی در پاها
- ○ مشکل در ایجاد تعادل
- ○ ضعف عضلانی
- ○ اسپاستیسیته عضلانی
- ○ مشکل در بینایی
● مشکل در راه رفتن نیز در صورت زمین خوردن می تواند منجر به آسیب شود.
مشکلات بینایی
● مشکلات بینایی اغلب یکی از اولین علائم برای بسیاری از افراد مبتلا به ام اس است. مشکلات بینایی ممکن است یک یا هر دو چشم را تحت تاثیر قرار دهد. این مسائل ممکن است بیایند و بروند، یا با گذشت زمان بدتر شوند. آنها همچنین می توانند به طور کامل حل شوند.
● برخی از مشکلات رایج بینایی مرتبط با ام اس عبارتند از:
- ○ نوریت بینایی، که می تواند باعث درد یا تاری دید در یک چشم شود
- ○ دوبینی یا دوبینی
- ○ نیستاگموس یا حرکت غیر ارادی چشم
- ○ کوری
مسائل گفتاری
● ام اس باعث ایجاد ضایعاتی در مغز می شود که می تواند بر گفتار تأثیر بگذارد. این مشکلات گفتاری که به نام دیس آرتری نیز شناخته می شوند، می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
● علائم دیزآرتری می تواند شامل موارد زیر باشد:
- ○ لکنت زبان
- ○ اسکن گفتار، که در آن مکث های طولانی بین کلمات یا هجاها وجود دارد
- ○ تغییر در حجم گفتار
علائم دیگر
● سایر علائم نسبتاً رایج ام اس عبارتند از:
- ○ درد حاد یا مزمن
- ○ لرزش
- ○ مسائل شناختی شامل تمرکز، حافظه و کلمه یابی
- ○ مشکل در جویدن و بلعیدن
- ○ مشکلات خواب
- ○ مشکلات کنترل مثانه
ام اس چگونه تشخیص داده می شود؟
● یک پزشک، اغلب یک متخصص مغز و اعصاب، نیاز به انجام معاینه عصبی دارد. همچنین در مورد سابقه بالینی تان با شما صحبت خواهد کرد و یک سری آزمایشات دیگر را برای تعیین اینکه آیا به ام اس مبتلا هستید یا خیر، تجویز می کند.
● آزمایش تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
○ اسکن ام‌آرآی. استفاده از رنگ کنتراست با MRI به پزشک اجازه می دهد تا ضایعات فعال و غیر فعال را در سراسر مغز و نخاع تشخیص دهد.
○ توموگرافی انسجام نوری (OCT). در این آزمایش، تصویری از لایه‌های عصبی پشت چشم برای بررسی نازک شدن اطراف عصب بینایی گرفته می‌شود.
○ تپ ستون فقرات (پنکسیون کمری). پزشک ممکن است برای پیدا کردن ناهنجاری‌های مایع نخاعی، آزمایش شیر نخاعی را تجویز کند. این آزمایش می تواند به رد بیماری های عفونی کمک کند. همچنین می توان از آن برای جستجوی نوارهای اولیگوکلونال (OCBs) استفاده کرد که می تواند برای تشخیص ام اس استفاده شود.
○ آزمایشات خون. پزشکان برای کمک به از بین بردن احتمال سایر بیماری هایی که علائم مشابه دارند، آزمایش خون را تجویز می کنند.
○ تست پتانسیل های برانگیخته بصری (VEP). این آزمایش به تحریک مسیرهای عصبی برای تجزیه و تحلیل فعالیت الکتریکی در مغز نیاز دارد. در گذشته برای تشخیص ام اس از تست های پتانسیل شنوایی برانگیخته و حسی ساقه مغز نیز استفاده می شد.
● تشخیص ام اس نیاز به شواهدی از دمیلیناسیون دارد که در زمان های مختلف در بیش از یک ناحیه از مغز، نخاع یا اعصاب بینایی رخ می دهد. دمیلیناسیون فرآیندی است که از ارسال موثر سیگنال توسط اعصاب جلوگیری می کند.
● تشخیص همچنین مستلزم رد سایر شرایطی است که علائم مشابهی دارند. بیماری لایم، لوپوس و بیماری شوگرن تنها چند نمونه هستند.
انواع ام اس چیست؟
● انواع ام اس شامل:
سندرم ایزوله بالینی (CIS)
● CIS یک بیماری قبل از MS است که شامل 1 قسمت از علائم است که حداقل 24 ساعت طول می کشد. این علائم به دلیل دمیلیناسیون در CNS است.
● اگرچه این قسمت مشخصه ام اس است، اما برای تشخیص سریع کافی نیست.
● اگر در زمان ضربه نخاعی بیش از یک ضایعه یا نوار الیگوکلونال مثبت (OCB) در مایع نخاعی وجود داشته باشد، به احتمال زیاد تشخیص RRMS را دریافت خواهید کرد.
● اگر این ضایعات وجود نداشته باشند یا مایع نخاعی شما OCB را نشان ندهد، احتمال کمتری برای تشخیص ام اس وجود دارد.
ام اس عود کننده- فروکش کننده (RRMS)
● ام اس عود کننده- فروکش کننده (RRMS) شامل عودهای واضح فعالیت بیماری و به دنبال آن بهبودی است. در طول دوره های بهبودی، علائم خفیف هستند یا وجود ندارند، و پیشرفت خفیف تا متوسط بیماری وجود دارد.
● RRMS رایج ترین شکل ام اس در شروع است و حدود 85 درصد از همه موارد را تشکیل می دهد.
ام اس پیشرونده اولیه (PPMS)
● اگر مبتلا به ام اس پیشرونده اولیه (PPMS) هستید، عملکرد عصبی از شروع علائم به تدریج بدتر می شود.
● با این حال، دوره های کوتاهی از ثبات می تواند رخ دهد. اصطلاحات "فعال" و "غیر فعال" گاهی اوقات برای توصیف فعالیت بیماری با ضایعات مغزی جدید یا تقویت کننده استفاده می شود.
ام اس پیشرونده ثانویه (SPMS)
● MS پیشرونده ثانویه (SPMS) زمانی رخ می دهد که RRMS به شکل پیش رونده تبدیل می شود. ممکن است علاوه بر ناتوانی یا بدتر شدن تدریجی عملکرد، عودهای قابل توجهی داشته باشید.
ام اس چگونه درمان می شود؟
● در حال حاضر هیچ درمانی برای ام اس در دسترس نیست، اما گزینه های درمانی وجود دارند که می توانند به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند.
درمان های اصلاح کننده بیماری (DMTs)
● DMT ها برای کاهش سرعت پیشرفت ام اس و کاهش میزان عود طراحی شده اند.
● داروهای اصلاح کننده بیماری خود تزریقی برای RRMS شامل گلاتیرامر استات (کوپاکسون) و بتا اینترفرون ها هستند، مانند:
- ○ آوونکس
- ○ بتاسرون
- ○ اکستاویا
- ○ پلگریدی
- ○ ربیف
● در سال 2020 FDA کسیمپتا را برای درمان تایید کرد. کسیمپتا یک آنتی بادی مونوکلونال تزریقی است که می تواند خود تجویز شود.
● داروهای خوراکی برای RRMS عبارتند از:
- ○ دی متیل فومارات
- ○ فینگولیمود
- ○ تری فلونوماید
- ○ کلادربین
- ○ دیروکسیمل فومارات
- ○ سیپونیمود
- ○ اوزانیمود
- ○ مونو متیل فومرات
- ○ پونسیمود
● درمان های انفوزیون داخل وریدی (IV) برای RRMS عبارتند از:
- ○ آلمتوزوماب
- ○ ناتالیزوماب
- ○ میتوکسانترون
- ○ اوکرلیزومب
● در سال 2017، سازمان غذا و دارو (FDA) اولین DMT را برای افراد مبتلا به PPMS تایید کرد. این داروی تزریقی اکرلیزوماب (Ocrevus) نامیده می شود و همچنین می توان از آن برای درمان RRMS استفاده کرد.
● داروی دیگری، اوزانیمود، اخیراً برای درمان CIS، RRMS و SPMS تأیید شده است.
● همه داروهای ام اس برای هر فردی در دسترس یا مناسب نیستند. با پزشک خود در مورد اینکه کدام دارو برای شما مناسب است و خطرات و فواید هر کدام از آنها صحبت کنید.
سایر داروها
● پزشک می‌تواند کورتیکواستروئیدهایی مانند متیل پردنیزولون (مدرول) یا ژل آکتار (ACTH) را برای درمان عود تجویز کند.
● درمان های دیگر نیز ممکن است با هدف کاهش علائم خاص برای کمک به بهبود کیفیت زندگی باشد.
● از آنجایی که ام اس برای همه افراد متفاوت است، درمان به علائم خاص شما بستگی دارد. برای اکثر افراد، یک رویکرد انعطاف پذیر ضروری است.
چه چیزی باعث ام اس می شود؟
● اگر مبتلا به ام اس هستید، لایه محافظ میلین در اطراف برخی از رشته های عصبی مغز، عصب بینایی و نخاع آسیب می بیند.
● تصور می شود که این آسیب نتیجه حمله سیستم ایمنی بدن است. محققان فکر می کنند ممکن است یک محرک محیطی مانند یک ویروس یا سم وجود داشته باشد که باعث حمله سیستم ایمنی می شود.
● همانطور که سیستم ایمنی بدن به میلین حمله می کند، باعث دمیلیناسیون می شود. این حالت می تواند با تشکیل لایه های جدید میلین رو به بهبودی باشد، اما التهاب مزمن می تواند باعث بافت اسکاری که منجر به اختلالات عصبی پایدار شود.
● ام اس ارثی نیست، اما داشتن والدین یا خواهر و برادر مبتلا به ام اس خطر ابتلا به ام اس را اندکی افزایش می دهد. بر اساس مروری بر مطالعات منتشر شده در سال 2011، دانشمندان ژن هایی را شناسایی کرده اند که به نظر می رسد استعداد ابتلا به ام اس را افزایش می دهند.
امید به زندگی برای افراد مبتلا به ام اس چقدر است؟
● پیش بینی چگونگی پیشرفت ام اس در یک فرد تقریبا غیرممکن است. براساس NMSS، امید به زندگی در مبتلایان به ام اس در حال افزایش است.
● طبق NMSS، حدود 10 تا 15 درصد از افراد مبتلا به ام اس، تنها 10 سال پس از تشخیص، حملات نادر و حداقل ناتوانی دارند. معمولاً فرض بر این است که آنها تحت درمان یا داروهای تزریقی نیستند. گاهی اوقات به این بیماری ام اس خوش خیم می گویند.
نوع ام اس
● MS پیشرونده معمولا سریعتر از RRMS پیشرفت می کند. افراد مبتلا به RRMS ممکن است سال‌ها در حال بهبودی باشند. فقدان ناتوانی بعد از 5 سال معمولاً شاخص خوبی برای آینده است.
جنسیت
● بر اساس بررسی‌های انجام شده در سال 2018، این بیماری در مردان شدیدتر و ناتوان‌کننده‌تر است.
علائم اولیه ام اس چیست؟
● ام اس ممکن است به یکباره ایجاد شود یا علائم آن چنان خفیف باشند که به راحتی آنها را رد کنید. سه مورد از شایع ترین علائم اولیه ام اس عبارتند از:
○ بی حسی و سوزن سوزن شدن که بازوها، پاها یا یک طرف صورت شما را درگیر می کند. این احساسات شبیه به احساس سوزن سوزن هایی است که هنگام خوابیدن پایتان احساس می کنید. با این حال، بدون محرکی رخ می دهند.
○ تعادل ناهموار و پاهای ضعیف. ممکن است هنگام پیاده روی یا انجام برخی فعالیت های بدنی دیگر به راحتی زمین بخورید.
○ دوبینی، تاری دید در یک چشم، یا از دست دادن نسبی بینایی. می توانند نشانه اولیه ام اس باشند. ممکن است چشم درد نیز داشته باشید.
● غیرمعمول نیست که این علائم اولیه از بین بروند و بعداً عود کنند. ممکن است هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها بین بروز بیماری فاصله داشته باشید.
● این علائم می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. حتی اگر این علائم را دارید، لزوماً به این معنی نیست که مبتلا به ام اس هستید.
● RRMS در زنان شایع تر است، در حالی که PPMS در زنان و مردان به یک اندازه رایج است. اکثر متخصصان معتقدند که ام اس در مردان تهاجمی تر است و بهبودی پس از عود اغلب ناقص است.
زندگی با ام اس چگونه است؟
● اکثر افراد مبتلا به ام اس راه هایی برای مدیریت علائم و عملکرد خوب خود پیدا می کنند.
داروها
● ابتلا به ام اس به این معنی است که باید به یک پزشک مجرب در درمان ام اس مراجعه کنید.
● اگر یکی از DMT ها را انتخاب می کنید، باید به برنامه توصیه شده پایبند باشید. پزشک ممکن است داروهای دیگری را برای درمان علائم خاص تجویز کند.
رژیم غذایی و ورزش
● ورزش منظم برای سلامت جسمی و روانی مهم است، حتی اگر ناتوانی داشته باشید.
● اگر حرکت بدنی دشوار است، شنا کردن یا ورزش در استخر می تواند کمک کننده باشد. برخی از کلاس های یوگا فقط برای افراد مبتلا به ام اس طراحی شده اند.
● یک رژیم غذایی متعادل، کم کالری و سرشار از مواد مغذی و فیبر، به شما کمک می کند تا سلامت کلی خود را مدیریت کنید.
● رژیم غذایی عمدتاً باید شامل موارد زیر باشد:
- ○ انواع میوه ها و سبزیجات
- ○ منابع بدون چربی پروتئین، مانند ماهی و مرغ بدون پوست
- ○ غلات کامل و سایر منابع فیبر
- ○ آجیل
- ○ حبوبات
- ○ لبنیات کم چرب
- ○ مقدار کافی آب و سایر مایعات
● هرچه رژیم غذایی سالم تر باشد، سلامت کلی تان بهتر است. شما نه تنها در کوتاه مدت احساس بهتری خواهید داشت، بلکه پایه و اساس آینده ای سالم تر را نیز پایه گذاری خواهید کرد.
● باید سعی کنید انتخاب های غذایی تان را محدود یا از آنها اجتناب کنید:
- ○ چربی های اشباع شده
- ○ چربی ترانس
- ○ گوشت قرمز
- ○ غذاها و نوشیدنی های سرشار از قند
- ○ غذاهای سرشار از سدیم
- ○ غذاهای بسیار فرآوری شده
● اگر شرایط پزشکی دیگری دارید، از پزشک خود بپرسید که آیا باید رژیم غذایی خاصی را دنبال کنید یا مکمل های غذایی مصرف کنید.
● یادگیری نحوه صحیح خواندن برچسب مواد غذایی مفید است. مصرف غذاهایی که حاوی سطح بالایی از کالری هستند، اما کمترین میزان مواد مغذی را دارند، نمی‌توانند بهبودی در سلامت کلی شما ایجاد و به حفظ وزن مناسب کمک کنند.
سایر درمان های مکمل
● مطالعات در مورد اثربخشی درمان های مکمل کمیاب است، اما به این معنی نیست که این روش ها نمی توانند به نوعی کمک کنند.
● درمان های زیر ممکن است به شما کمک کنند کمتر استرس و آرامش بیشتری داشته باشید:
- ○ مراقبه
- ○ ماساژ
- ○ تایچی
- ○ طب سوزنی
- ○ هیپنوتیزم درمانی
عوامل خطر ابتلا به ام اس چیست؟
● علت دقیق ام اس هنوز ناشناخته است. با این حال، چندین عامل خطر برای ابتلا به ام اس وجود دارد.
● این عوامل خطر عبارتند از:
- ○ داشتن یک خویشاوند نزدیک مبتلا به ام اس
- ○ چاقی
- ○ عفونت های خاص
- ○ سیگار کشیدن
- ○ برخی از اختلالات خود ایمنی مانند دیابت نوع 1 و آرتریت روماتوئید
عوارض ام اس چیست؟
● ضایعاتی که ام اس ایجاد می کند می تواند در هر نقطه از CNS ظاهر شود و اثرات گسترده ای داشته باشد.
مشکلات حرکتی
● با بالا رفتن سن، برخی از ناتوانی هایی که ام اس ایجاد می کند ممکن است بارزتر شوند.
● اگر مشکلات حرکتی دارید، زمین خوردن ممکن است شما را در معرض خطر بیشتری برای شکستگی استخوان قرار دهد. ابتلا به بیماری های دیگر مانند آرتریت و پوکی استخوان می تواند شرایط را پیچیده کند.
نگرانی های دیگر
● یکی از شایع ترین علائم ام اس خستگی است، اما غیرمعمول نیست که افراد مبتلا به ام اس این موارد را نیز داشته باشند:
- ○ افسردگی
- ○ اضطراب
- ○ درجاتی از اختلال شناختی
سخن آخر
● ام اس یک بیماری مادام العمر است. شما با چالش های منحصر به فردی روبرو خواهید شد که می توانند در طول زمان تغییر کنند.
● باید روی ارتباط دادن نگرانی های تان با پزشک تمرکز کنید، تمام آنچه می توانید در مورد ام اس بیاموزید و کشف کنید که چه چیزی به شما بهترین احساس را می دهد.
● بسیاری از افراد مبتلا به ام اس حتی انتخاب می کنند تا چالش ها و استراتژی های مقابله ای خود را از طریق گروه های پشتیبانی حضوری یا آنلاین به اشتراک بگذارند.
درج نظر