● بیماری سل (به انگلیسی: Tuberculosis)، یک بیماری بسیار عفونی است که عمدتاً ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
● سازمان جهانی بهداشت (WHO) اعلام کرده، 1.5 میلیون نفر در سال 2020 بر اثر این بیماری جان خود را از دست دادند. سل همچنین سیزدهمین علت مرگ و میر در جهان است. در حال حاضر، این بیماری دومین عامل اصلی مرگ و میر عفونی پس از COVID-19 است.
● سل در کشورهای در حال توسعه شایع‌تر است، اما بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، بیش از 7000 مورد در سال 2020 در ایالات متحده گزارش شده است.
● سل معمولاً تحت شرایط مناسب قابل درمان و قابل پیشگیری است.
علائم سل چیست؟
● برخی از افرادی که به مایکوباکتریوم توبرکلوزیس مبتلا می‌شوند - باکتری عامل سل - علائم خاصی را تجربه نمی‌کنند. این وضعیت به عنوان سل نهفته شناخته می‌شود. سل می‌تواند سال‌ها قبل از اینکه به بیماری سل فعال تبدیل شود، خاموش بماند.
● سل فعال معمولاً علائم زیادی دارد. در حالی که علائم معمولاً مرتبط با سیستم هستند، بسته به محل رشد باکتری سل، می‌توانند سایر قسمت‌های بدن را هم تحت تأثیر قرار دهند.
● علائم ناشی از سل در ریه‌ها عبارتند از:
- ○ سرفه‌ای که بیش از 3 هفته طول بکشد
- ○ سرفه خون یا خلط (بلغم)
- ○ درد قفسه سینه
● علائم عمومی سل عبارتند از:
- ○ خستگی غیر قابل توضیح
- ○ ضعف
- ○ تب
- ○ لرز
- ○ عرق شبانه
- ○ از دست دادن اشتها
- ○ کاهش وزن
● همراه با علائم عمومی، سلی که به سایر اندام‌ها سرایت می‌کند نیز می‌تواند باعث:
- ○ اگر سل بر کلیه‌ها تأثیر بگذارد: وجود خون در ادرار و از دست دادن عملکرد کلیه
- ○ اگر سل بر ستون فقرات تأثیر بگذارد: کمردرد و سفتی، اسپاسم عضلانی و نامنظمی ستون فقرات
- ○ اگر سل به مغز سرایت کند: تهوع و استفراغ، گیجی و از دست دادن هوشیاری
چه کسانی در معرض ابتلا به سل هستند؟
● عوامل خطری که احتمال ابتلا به باکتری‌های عامل بیماری سل را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- ○ ابتلا به دیابت، بیماری کلیوی مرحله نهایی یا برخی سرطان‌ها
- ○ سوء تغذیه
- ○ استفاده از تنباکو یا الکل برای مدت طولانی
- ○ تشخیص اچ آی وی یا داشتن وضعیتی دیگر که سیستم ایمنی را به خطر می‌اندازد
● داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند نیز می‌توانند افراد را در معرض خطر ابتلا به بیماری سل فعال قرار دهند. اینها شامل داروهایی هستند که به جلوگیری از رد پیوند عضو کمک می‌کنند.
● سایر داروهایی که خطر ابتلا به سل فعال را افزایش می‌دهند تا بیماری‌های زیر را درمان کنند:
- ○ سرطان
- ○ روماتیسم مفصلی
- ○ بیماری کرون
- ○ پسوریازیس
- ○ لوپوس
● بیش از 95 درصد از کل مرگ و میرهای مرتبط با سل در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد.
● سفر به مناطقی با میزان بالای سل نیز می‌تواند خطر ابتلا به عفونت باکتریایی را افزایش دهد. این مناطق عبارتند از:
- ○ جنوب صحرای آفریقا
- ○ هند
- ○ مکزیک و سایر کشورهای آمریکای لاتین
- ○ چین و بسیاری از کشورهای آسیایی دیگر
- ○ بخش‌هایی از روسیه و سایر کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق
- ○ جزایر جنوب شرقی آسیا
- ○ میکرونزی
بیماری ایدز و سل
● افراد مبتلا به HIV در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت و مرگ بر اثر سل هستند. به گفته WHO، در واقع، سل عامل اصلی مرگ افراد HIV مثبت است.
● سل نهفته درمان نشده احتمال پیشرفت به سل فعال در فرد مبتلا به HIV را دارد. این امر آزمایش سل را برای هر فردی که وضعیت HIV مثبت دارد ضروری می‌کند.
● افراد مبتلا به HIV می‌توانند چند قدم مهم را برای کمک به کاهش خطر ابتلا به این عفونت باکتریایی انجام دهند:
- ○ انجام آزمایش سل.
- ○ مصرف داروهای HIV طبق توصیه متخصصان.
- ○ اجتناب از قرار گرفتن در مجاورت فرد مبتلا به سل.
- ○ تلاش برای ترک سیگار - سیگار کشیدن هم می‌تواند خطر ابتلا به سل را افزایش دهد و هم پاسخ به درمان HIV و سل را کاهش دهد.
- ○ خوردن یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی و متعادل برای کمک به کاهش خطر عوارض ناشی از HIV و بهبود جذب دارو.
- ○ انجام ورزش منظم، در صورت امکان، برای ارتقای سلامت سیستم ایمنی.
چه چیزی باعث سل می‌شود؟
● باکتری به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس باعث ایجاد سل می‌شود. انواع مختلفی از سویه‌های سل وجود دارد و برخی از آنها به دارو مقاوم شده‌اند.
● باکتری سل از طریق قطرات آلوده در هوا منتقل می‌شود. هنگامی که این قطرات وارد هوا می‌شوند، هرکسی که در نزدیکی است می‌تواند آنها را استنشاق کند. فرد مبتلا به سل می‌تواند باکتری‌ها را از طریق راه‌های زیر دریافت کند:
- ○ عطسه کردن
- ○ سرفه کردن
- ○ صحبت کردن
- ○ آواز خواندن
● افرادی که سیستم ایمنی بدنشان به خوبی کار می‌کند ممکن است علائم سل را تجربه نکنند، حتی اگر به این باکتری مبتلا شده باشند. این حالت به عنوان عفونت سل پنهان یا غیرفعال شناخته می‌شود. حدود یک چهارم از جمعیت جهان به سل نهفته مبتلا هستند.
● سل نهفته مسری نیست، اما می‌تواند به مرور زمان به بیماری فعال تبدیل شود. بیماری سل فعال می‌تواند شما را بیمار کند و همچنین می‌توانید آن را به دیگران منتقل کنید.
سل چگونه تشخیص داده می‌شود؟
● متخصصان می‌توانند سل را با چند آزمایش مختلف از جمله آزمایش پوست، آزمایش خون یا هر دو تشخیص دهند.
● ممکن است به هر دو نیاز داشته باشید اگر:
- ○ تست پوستی مثبت است.
- ○ این احتمال وجود دارد که یک نتیجه منفی کاذب از آزمایش پوست دریافت کرده باشید.
● اگر سیستم ایمنی بدنتان به درستی کار نکند یا کمتر از 8 هفته از قرار گرفتن در معرض سل گذشته باشد، یک نتیجه منفی کاذب ممکن است رخ دهد.
تست پوستی
● پزشک می‌تواند از آزمایش پوستی مشتقات پروتئین خالص (PPD) استفاده کند تا تشخیص دهد که آیا به باکتری سل مبتلا شده‌اید یا خیر.
● برای این آزمایش، پزشک 0.1 میلی‌لیتر (میلی‌لیتر) PPD (مقدار کمی پروتئین) را در زیر لایه بالایی پوست تزریق می‌کند. بین 2 تا 3 روز بعد، برای دیدن نتایج باید به مطب پزشک برگردید.
● جوش زدن روی پوست به اندازه بیش از 5 میلی‌متر (میلی‌متر) جایی که PPD تزریق شده است ممکن است یک نتیجه مثبت در نظر گرفته شود. واکنش‌های بین 5 تا 15 میلی‌متر بسته به عوامل خطر، سلامتی و سابقه پزشکی می‌توانند مثبت در نظر گرفته شوند. تمام واکنش‌های بیش از 15 میلی‌متر بدون توجه به عوامل خطر مثبت در نظر گرفته می‌شوند.
● با این حال، تست کامل نیست. فقط می‌تواند به شما بگوید که آیا عفونت سل دارید یا خیر، نه اینکه آیا شما بیماری سل فعال دارید یا خیر. به علاوه، برخی از افراد حتی در صورت ابتلا به سل به آزمایش پاسخ نمی‌دهند. برخی دیگر به آزمایش پاسخ می‌دهند و سل ندارند. افرادی که اخیراً واکسن سل دریافت کرده‌اند ممکن است مثبت باشد؛ اما عفونت سل نداشته باشند.
آزمایش خون
● پزشک می‌تواند از آزمایش خون برای پیگیری نتایج پوستی سل استفاده کند. همچنین ممکن است ابتدا یک آزمایش خون را تجویز کنند، به خصوص اگر بیماری داشته باشید که ممکن است بر پاسخ شما به آزمایش پوست تأثیر بگذارد.
● دو آزمایش خون سل که در حال حاضر در ایالات متحده تأیید شده‌اند، Quantiferon و T-Spot هستند. نتایج آزمایش خون می‌تواند مثبت، منفی یا نامشخص باشد. مانند آزمایش پوست، آزمایش خون نمی‌تواند نشان دهد که آیا شما بیماری سل فعال دارید یا نه.
اشعه ایکس قفسه سینه
● اگر از آزمایش پوست یا خون نتیجه مثبت گرفتید، پزشک احتمالاً برای بررسی نقاط کوچک خاصی در ریه‌ها، عکس رادیوگرافی قفسه سینه تجویز می‌کند. این لکه‌ها، نشانه‌ای از عفونت سل می‌دهند که بدن شما در تلاش است تا باکتری سل را جدا کند.
● اشعه ایکس منفی قفسه سینه می‌تواند نشان دهنده سل نهفته باشد، اما ممکن است نتایج آزمایش نادرست باشند. پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری را هم توصیه کند.
● اگر آزمایش نشان دهد که شما به بیماری سل فعال مبتلا هستید، باید شروع به درمان کنید. در غیر این صورت، پزشک ممکن است درمان سل نهفته را توصیه کند. این حالت می‌تواند از فعال شدن مجدد باکتری‌ها و بیمار شدن شما در آینده جلوگیری کند.
آزمایشات دیگر
● همچنین ممکن است پزشک آزمایش‌هایی را بر روی خلط یا مخاط استخراج شده از عمق ریه‌ها برای بررسی وجود باکتری سل تجویز کند. اگر آزمایش خلط شما مثبت شد، به این معنی است که می‌توانید باکتری سل را به دیگران منتقل کنید. تا زمان شروع درمان و منفی شدن آزمایش خلط برای سل، باید از ماسک مخصوص استفاده کنید.
● اگر نتایج آزمایش قبلی نامشخص باشد، ممکن است به آزمایش‌های دیگری مانند سی‌تی اسکن قفسه سینه، برونکوسکوپی یا بیوپسی ریه نیاز داشته باشید.
سل چگونه درمان می‌شود؟
● بسیاری از عفونت‌های باکتریایی پس از یک یا دو هفته از درمان با آنتی بیوتیک بهبود می‌یابند، اما سل متفاوت است.
● افراد مبتلا به بیماری سل فعال معمولاً باید ترکیبی از داروها را به مدت 6 تا 9 ماه مصرف کنند. اگر دوره کامل درمان را کامل نکنید، به احتمال زیاد عفونت سل ممکن است عود کند. عفونت برگشتی می‌تواند در برابر داروهای قبلی مقاومت کند، بنابراین درمان آن اغلب بسیار دشوارتر است.
● پزشک ممکن است چندین دارو تجویز کند؛ زیرا برخی از سویه‌های سل به انواع خاصی از داروها مقاوم هستند. رایج‌ترین ترکیبات داروها برای بیماری سل فعال عبارتند از:
- ○ ایزونیازید
- ○ اتامبوتول (Myambutol)
- ○ پیرازینامید
- ○ ریفامپین (ریفادین، ریماکتان)
- ○ ریفاپنتین (پریفتین)
● این داروهای خاص می‌توانند بر کبد تأثیر بگذارند، بنابراین افرادی که داروهای سل مصرف می‌کنند باید از علائم آسیب کبدی آگاه باشند، مانند:
- ○ از دست دادن اشتها
- ○ ادرار تیره
- ○ تب بیش از 3 روز
- ○ حالت تهوع یا استفراغ غیر قابل توضیح
- ○ یرقان یا زرد شدن پوست
- ○ درد شکم
● در صورت مشاهده هر یک از این علائم فوراً به پزشک اطلاع دهید. معمولاً کبدتان را با آزمایش خون مکرر در حین مصرف این داروها بررسی می‌کنند.
واکسیناسیون
● واکسن سل به نام واکسن باسیلوس کالمته گورین (BCG) بیشتر در کشورهایی با شیوع بالای سل استفاده می‌شود. این واکسن برای کودکان بهتر از بزرگسالان عمل می‌کند.
● این واکسن به طور گسترده در ایالات متحده استفاده نمی‌شود؛ زیرا خطر ابتلا به سل کم است. این واکسن همچنین می‌تواند با آزمایشات پوستی سل تداخل داشته باشد و نتیجه مثبت کاذب ایجاد کند.
چشم انداز سل چیست؟
● درمان سل می‌تواند موفقیت آمیز باشد، در صورتی که فرد تمام داروها را طبق دستور مصرف کند و به مراقبت‌های پزشکی مناسب دسترسی داشته باشد.
● اگر فردی که مبتلا به سل است بیماری‌های دیگری هم داشته باشد، درمان سل فعال ممکن است دشوارتر شود. برای مثال HIV بر سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارد و توانایی بدن برای مبارزه با سل و سایر عفونت‌ها را تضعیف می‌کند.
● سایر عفونت‌ها، بیماری‌ها و شرایط بهداشتی نیز می‌توانند عفونت سل را پیچیده کنند، زیرا دسترسی کافی به مراقبت‌های پزشکی وجود ندارد. به طور کلی، تشخیص زودهنگام و درمان، از جمله یک دوره کامل آنتی بیوتیک، بهترین شانس را برای درمان سل ارائه می‌دهد.
چگونه می‌توان از سل پیشگیری کرد؟
● حتی اگر خطر ابتلا به سل در جایی که زندگی می‌کنید کم باشد، آشنایی با کارهایی که می‌توانید برای جلوگیری از ابتلا به باکتری سل یا انتقال عفونت به دیگران انجام دهید، ضرری ندارد.
پیشگیری از سل
● چند قدم مهم که می‌توانید بردارید عبارتند از:
○ اگر فکر می‌کنید در معرض سل قرار گرفته‌اید، برای انجام آزمایش به پزشک مراجعه کنید.
○ در صورت ابتلا به اچ آی وی یا هر شرایطی که خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد، آزمایش سل انجام دهید.
○ مراجعه به کلینیک مسافرتی یا مشورت با پزشک در مورد آزمایش قبل و بعد از سفر به کشوری با میزان بالای سل.
○ در مورد برنامه پیشگیری و کنترل عفونت در محل کار خود سؤال کنید و اگر شغل شما خطر ابتلا به سل را در پی دارد، اقدامات احتیاطی ارائه شده را دنبال کنید.
○ اجتناب از تماس نزدیک یا طولانی مدت با فردی که مبتلا به سل فعال است.
جلوگیری از انتقال
● با توجه به WHO، افراد مبتلا به سل فعال می‌توانند در صورت عدم رعایت احتیاط، باکتری عامل عفونت را از طریق تماس نزدیک به 10 تا 15 نفر در سال منتقل کنند.
● رعایت این مراحل می‌تواند به جلوگیری از انتقال سل کمک کند:
○ اگر خطر ابتلا به سل در شما بیشتر است یا فکر می‌کنید ممکن است در معرض ابتلا به سل قرار گرفته باشید، آزمایش دهید.
○ در صورت مثبت بودن آزمایش سل پنهان یا فعال، تمام داروهای تجویز شده را مصرف کنید.
○ اگر تشخیص داده شد که مبتلا به سل فعال هستید، از شلوغی و تماس نزدیک با دیگران خودداری کنید تا زمانی که دیگر مسری نباشید.
○ اگر سل فعال دارید و مجبور هستید وقت خود را با دیگران بگذرانید از ماسک استفاده کنید.
○ سایر دستورالعمل‌های ارائه شده توسط پزشک را دنبال کنید.
سخن آخر
● سل قابل درمان است، اما همیشه بهتر است درمان را در اسرع وقت شروع کنید.
● اگر فکر می‌کنید به دلیل شرایط پزشکی یا محل کار یا زندگی‌تان در معرض خطر عفونت قرار گرفته‌اید یا در معرض خطر بالاتری برای عفونت هستید، پزشک می‌تواند اطلاعات و راهنمایی‌های بیشتری در مورد مراحل بعدی ارائه دهد.
درج نظر