بیماری زونا (ویروس واریسلا زوستر) چیست، علت ، علائم ، تشخیص و درمان

آیا بیماری زونا واگیر دار است؟

بله، بیماری زونا (Shingles/Herpes Zoster) واگیردار است، اما نه به همان شیوه ای که آبله مرغان واگیردار است. در واقع، ویروس واریسلا زوستر که عامل ایجاد بیماری زونا و آبله مرغان است، پس از ابتلا به آبله مرغان در بدن باقی می ماند و در افراد مبتلا به زونا فعال می شود. این ویروس می تواند از فرد مبتلا به زونا به فرد دیگر منتقل شود، اما نه به صورت مستقیم از فرد به فرد از طریق تماس با بثورات زونا.

چگونه بیماری زونا منتقل می شود؟

ویروس واریسلا زوستر از طریق تماس مستقیم با تاول ها یا بثورات پوستی زونا منتقل می شود. وقتی تاول های فرد مبتلا به زونا پاره شوند، ویروس می تواند وارد محیط شود و به فردی که هنوز به آبله مرغان مبتلا نشده، منتقل شود. به این ترتیب، فرد مبتلا به زونا می تواند باعث بروز آبله مرغان در فردی که قبلاً به این بیماری مبتلا نشده یا واکسینه نشده است، شود.

ویژگی های انتقال بیماری زونا

آبله مرغان: فردی که قبلاً به آبله مرغان مبتلا نشده، با تماس مستقیم با تاول ها یا مایعات بدن فرد مبتلا به زونا می تواند آبله مرغان بگیرد.

زونا: به طور معمول فرد مبتلا به زونا، نمی تواند به دیگری زونا منتقل کند، بلکه فقط می تواند باعث ابتلای فرد به آبله مرغان شود.

آیا زونا از طریق هوا منتقل می شود؟

زونا از طریق تماس مستقیم با پوست مبتلا یا مایعات بدن منتقل می شود، نه از طریق هوا. به همین دلیل، در صورت رعایت اقدامات بهداشتی مناسب، مانند پوشاندن بثورات و استفاده از وسایل شخصی جداگانه، خطر انتقال ویروس به حداقل می رسد.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا هستند؟

افرادی که قبلاً آبله مرغان نگرفته اند یا واکسینه نشده اند.

افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند (مثل بیماران مبتلا به HIV، کسانی که تحت درمان های شیمی درمانی یا داروهای سرکوب کننده ایمنی قرار دارند).

پیشگیری از انتقال بیماری زونا

پوشاندن بثورات: فرد مبتلا به زونا باید تا زمانی که تاول ها خشک و بهبودیافته نشده اند، از تماس نزدیک با دیگران خودداری کند.

واکسن: واکسن واریسلا (برای پیشگیری از آبله مرغان) و واکسن زونا (برای پیشگیری از بروز زونا در بزرگسالان) می تواند به کاهش خطر ابتلا کمک کند. به طور کلی، زونا از طریق تماس مستقیم با بثورات پوست منتقل می شود و در افرادی که به آبله مرغان مبتلا نشده اند یا واکسینه نشده اند، می تواند باعث بروز بیماری آبله مرغان شود.

زونا تا چند روز واگیر دار است؟

بیماری زونا تا زمانی که تاول ها خشک و پوسته پوسته شوند و دیگر ترشح نداشته باشند، واگیردار است. این فرایند بین 7 تا 10 روز طول می کشد. به طور دقیق تر:

1.تاول ها ابتدا پر از مایع هستند و این مایع می تواند حاوی ویروس باشد.

2.تا زمانی که این تاول ها پاره نشده و ترشح دارند، احتمال انتقال ویروس به دیگران وجود دارد.

3.پس از اینکه تاول ها خشک شده و پوسته پوسته شدند، خطر انتقال ویروس به حداقل می رسد.

بنابراین، فرد مبتلا به زونا باید از تماس نزدیک با افراد دیگر، به ویژه کسانی که قبلاً به آبله مرغان مبتلا نشده اند یا واکسینه نشده اند، خودداری کند تا از انتقال ویروس جلوگیری شود. در این مدت، مراقبت از تاول ها و جلوگیری از لمس مستقیم آن ها بسیار اهمیت دارد.

بیماری زونا چیست؟

بیماری زونا (Shingles) یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس واریسلا زوستر (Varicella Zoster) ایجاد می شود. این ویروس همان ویروسی است که عامل بیماری آبله مرغان در کودکان است. در واقع، زونا زمانی ایجاد می شود که ویروس واریسلا زوستر که قبلاً در بدن فرد به صورت خوابیده (نه فعال) باقی مانده بود، دوباره فعال شده و موجب بروز علائم بیماری می شود.

چگونه زونا ایجاد می شود؟

آبله مرغان: وقتی فردی برای اولین بار به آبله مرغان مبتلا می شود، ویروس واریسلا زوستر به بدن وارد می شود و به طور اولیه باعث بروز علائم آبله مرغان می شود.

خوابیدن ویروس: پس از اینکه فرد از آبله مرغان بهبود یافت، ویروس به طور غیر فعال در عصب های بدن (در گره های عصبی در نزدیکی نخاع) باقی می ماند و در حالت خوابیده قرار می گیرد.

فعال شدن دوباره ویروس: در صورتی که سیستم ایمنی فرد ضعیف شود (مانند در دوران پیری، بیماری های مزمن، یا درمان هایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کنند)، ویروس دوباره فعال می شود و به یک یا چند ریشه عصبی حمله می کند. این باعث بروز بیماری زونا می شود که به شکل درد و بثورات پوستی در ناحیه ای خاص از بدن ظاهر می شود.

علائم و نشانه های زونا

درد شدید: یکی از اولین علائم زونا یک درد تیز یا سوزشی است که در یک ناحیه از بدن احساس می شود. این درد ممکن است هفته ها قبل از ظاهر شدن بثورات پوستی آغاز شود و به شدت ناراحت کننده باشد.

بثورات پوستی: پس از چند روز از شروع درد، بثورات قرمز و تاول های پر از مایع در ناحیه ای از بدن که ویروس فعال شده، ظاهر می شوند. این بثورات در یک خط یا ناحیه خاص از بدن قرار دارند و بیشتر در نواحی مانند قفسه سینه، کمر، صورت یا گردن مشاهده می شوند.

تب و احساس کسالت: برخی از افراد مبتلا به زونا ممکن است تب، سردرد، حساسیت به نور و احساس عمومی بیماری (مثل ضعف و خستگی) را تجربه کنند.

خارش یا سوزش: علاوه بر درد، برخی افراد احساس خارش یا سوزش در ناحیه بثورات دارند.

عوارض زونا

در بیشتر موارد، زونا پس از چند هفته بهبود می یابد، اما ممکن است برای برخی افراد عوارضی به همراه داشته باشد:

نورالژی پس از زونا (Postherpetic Neuralgia): این یکی از شایع ترین عوارض است که در آن درد شدید و سوزش در ناحیه ای از پوست که قبلاً بثورات زونا در آنجا بوده، برای ماه ها یا حتی سال ها ادامه می یابد. این عارضه بیشتر در افراد مسن و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند رخ می دهد.

زونا چشمی: اگر ویروس به اعصاب چشم حمله کند، می تواند باعث مشکلات چشمی مانند التهاب قرنیه، تاری دید یا حتی کوری شود.

عفونت های باکتریایی ثانویه: در برخی موارد، تاول ها ممکن است عفونی شوند و نیاز به درمان آنتی بیوتیک داشته باشند.

آیا زونا چشم واگیردار است؟

بله، زونا چشم (که به آن زونا چشمی یا Ramsay Hunt Syndrome نیز گفته می شود) می تواند واگیردار باشد، اما فقط در صورتی که فرد به ویروس واریسلا زوستر (که عامل زونا است) در معرض تماس مستقیم با مایعات تاول ها یا بثورات پوستی قرار گیرد.

نحوه انتقال ویروس زونا چشمی

ویروس واریسلا زوستر که باعث زونا چشمی می شود، از طریق تماس با مایعات داخل تاول های زونا منتقل می شود. به عبارت دیگر، اگر فردی که مبتلا به زونا چشمی است، تاول ها یا بثورات پوستی خود را لمس کند یا به آن ها دست بزند و سپس این فرد با فرد دیگری در تماس باشد، ممکن است ویروس را منتقل کند. همچنین، اگر فرد مبتلا به زونا چشمی به طور غیرمستقیم (مثلاً با لمس وسایل آلوده به ویروس و سپس تماس با فرد دیگری) ویروس را منتقل کند، امکان انتقال آن به فرد دیگر وجود دارد.

افرادی که قبلاً به آبله مرغان مبتلا نشده اند، مانند کسانی که واکسن آبله مرغان دریافت نکرده اند یا کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند (مثل افرادی که تحت درمان شیمی درمانی یا درمان های سرکوب کننده ایمنی هستند) در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آبله مرغان از طریق ویروس زونا چشمی قرار دارند.

 

تأثیر زونا بر زنان باردار

زنان باردار که به زونا مبتلا می شوند، در معرض خطر بالاتر عوارض مرتبط با این بیماری نیستند، اما در موارد خاص ممکن است مشکلاتی به وجود بیاید. بیشتر نگرانی ها مربوط به آبله مرغان است، زیرا ویروس واریسلا زوستر می تواند در صورتی که بارداری به تازگی آغاز شده باشد، به جنین آسیب برساند.

1.زونا در دوران بارداری:

اگر زن بارداری به زونا مبتلا شود، خطرات عمده ای برای جنین وجود ندارد، به خصوص اگر زن قبلاً به آبله مرغان مبتلا شده باشد. در این صورت، او به طور طبیعی ایمنی در برابر ویروس دارد.

در صورتی که زن باردار سابقه ابتلا به آبله مرغان نداشته باشد و به زونا مبتلا شود، ممکن است سیستم ایمنی بدن او نتواند به راحتی به ویروس پاسخ دهد، و در این شرایط پزشک ممکن است داروهای ضد ویروسی مانند آزیکلوویر را برای کنترل بیماری تجویز کند.

2.خطرات برای جنین:

اگر یک زن باردار در طول بارداری به آبله مرغان مبتلا شود (نه زونا)، ممکن است ویروس به جنین منتقل شده و باعث بیماری واریسلا جنینی شود. این بیماری می تواند منجر به مشکلات جدی در جنین مانند نقص های مادرزادی، اختلالات عصبی و چشمی، یا مشکلات پوستی شود.

اما اگر زن باردار فقط به زونا مبتلا شود و سابقه ابتلا به آبله مرغان را داشته باشد، احتمال انتقال ویروس به جنین بسیار کم است. در این صورت، ویروس فقط در ناحیه ای از پوست که تحت تأثیر قرار گرفته، محدود می شود و نمی تواند به جنین منتقل شود.

3.مراقبت های ویژه در بارداری:

اگر زن باردار به زونا مبتلا شد و سابقه ابتلا به آبله مرغان نداشته باشد، نیاز به مراقبت ویژه دارد. پزشک ممکن است:

آزمایش های خون برای تشخیص وضعیت ایمنی نسبت به ویروس واریسلا انجام دهد.

در صورتی که زن باردار به ویروس حساس باشد، ممکن است داروهایی مانند گلوبولین ایمنی واریسلا (VZIG) به او تجویز شود. این دارو می تواند به تقویت سیستم ایمنی و کاهش خطر ابتلا به عوارض کمک کند.

4.توصیه های پیشگیرانه برای زنان باردار:

واکسیناسیون ضد آبله مرغان: زنانی که قصد بارداری دارند و قبلاً به آبله مرغان مبتلا نشده اند، باید قبل از بارداری واکسن آبله مرغان (واریسلا) را دریافت کنند. این واکسن از ابتلا به آبله مرغان و در نتیجه زونا جلوگیری می کند.

مراقبت در برابر تماس با افراد مبتلا به زونا یا آبله مرغان: زنان باردار باید از تماس نزدیک با افراد مبتلا به آبله مرغان یا زونا خودداری کنند، به ویژه اگر سابقه ابتلا به آبله مرغان را نداشته باشند.

5.تشخیص و درمان زونا در دوران بارداری:

اگر یک زن باردار به زونا مبتلا شد، پزشک داروهای ضد ویروسی مانند آزیکلوویر را برای درمان تجویز می کند. این داروها می توانند به کاهش شدت بیماری و مدت زمان آن کمک کنند.

پزشک باید تصمیم بگیرد که آیا استفاده از داروهای ضد ویروسی در دوران بارداری ایمن است یا خیر. در بیشتر موارد، داروهای ضد ویروسی به طور کلی برای زنان باردار ایمن هستند، اما باید تحت نظارت دقیق پزشک مصرف شوند.

 

چگونه بفهمیم به بیماری زونا مبتلا شده ایم؟

برای تشخیص ابتلا به زونا (Herpes Zoster)، توجه به علائم و نشانه ها بسیار مهم است. زونا با درد و بثورات پوستی مشخص می شود که در یک ناحیه خاص از بدن ظاهر می شوند. در اینجا مراحل و علائم اصلی که نشان می دهند فرد مبتلا به زونا شده است، آورده شده است:

1. درد شدید و سوزش در ناحیه خاصی از بدن

یکی از اولین علائم زونا، درد شدید و سوزشی است که قبل از ظهور بثورات پوستی شروع می شود. این درد ممکن است برای چند روز یا حتی یک هفته قبل از بروز بثورات ادامه داشته باشد.

درد در یک ناحیه خاص از بدن و در مسیر یک یا چند عصب رخ می دهد. این ناحیه اغلب به صورت خطی یا نواری در یک طرف بدن (مثلاً در کمر، قفسه سینه، صورت یا گردن) ظاهر می شود.

2. بثورات پوستی

پس از شروع درد، بثورات پوستی به شکل تاول های کوچک پر از مایع در ناحیه دردناک ظاهر می شوند.

ابتدا این تاول ها قرمز و ملتهب هستند، سپس به تدریج پر از مایع می شوند و پس از چند روز خشک و پوسته پوسته می شوند.

این بثورات در یک منطقه خاص و در مسیری از اعصاب (که به آن مسیر عصبی گفته می شود) ظاهر می شوند.

خارش یا سوزش نیز ممکن است در نواحی که بثورات پوستی ظاهر می شوند، احساس شود.

3. علائم عمومی دیگر

برخی از افراد مبتلا به زونا ممکن است علاوه بر درد و بثورات پوستی، علائم عمومی مانند تب، سردرد، خستگی، و حساسیت به نور (نوره حساسیت یا فتو فوبیا) را تجربه کنند.

ممکن است سردرد و احساس کسالت نیز همراه با زونا بروز کند.

4. ضعف یا بی حسی

در برخی از موارد، افراد مبتلا به زونا ممکن است احساس ضعف عضلانی یا بی حسی در ناحیه ای که بثورات ایجاد شده، داشته باشند. این علائم به دلیل آسیب به اعصاب ناشی از ویروس واریسلا زوستر است.

5. ظهور علائم در یک طرف بدن

یکی از ویژگی های اصلی زونا این است که بثورات و درد فقط در یک طرف بدن ظاهر می شوند. به عبارت دیگر، زونا به صورت یک طرفه است و ناحیه ای از بدن (مانند کمر، صورت، گردن یا قفسه سینه) را تحت تاثیر قرار می دهد.

تشخیص زونا توسط پزشک

برای تشخیص قطعی زونا، پزشک به تاریخچه پزشکی و علائم بالینی شما توجه می کند.

در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایش های آزمایشگاهی (مانند آزمایش خون یا آزمایش نمونه از مایعات تاول ها) انجام دهد تا وجود ویروس واریسلا زوستر را تایید کند.

چگونه باید اقدام کنید؟

اگر شما درد شدیدی در یک طرف بدن احساس می کنید و بثورات پوستی ظاهر شده اند، به خصوص اگر درد به صورت سوزشی یا تیز در مسیر یک عصب حس می شود، باید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید. درمان زودهنگام با داروهای ضد ویروسی می تواند به کاهش شدت بیماری و کاهش خطر عوارض مانند نورالژی پس از زونا کمک کند.