نارسایی کبد چیست؟علت ، علائم، تشخیص و درمان

نارسایی کبدی چیست؟ liver failure

نارسایی کبدی یا liver failure به وضعیتی گفته می شود که طی آن کبد نمی تواند تمام یا بخشی از وظایف حیاتی خود را به درستی انجام دهد. از آن جا که کبد نقش حیاتی در بدن ایفا می کند ، توجه به کوچکترین علائم بیماری یا نارسایی کبد و جلوگیری از پیشرفت بیماری بسیار حائز اهمیت است. کبد نقش های زیادی در بدن ایفا می کند از جمله:

1.نقش سم زدایی که مواد زائد و سموم را از خون پاکسازی می کند.

2.کبد با متابولیزه کردن مواد غذایی آن ها را تجزیه کرده و تبدیل به انرژی و سایر مواد ضروری می نماید.

3.صفرایی که در کبد تولید می شود به هضم چربی ها کمک می کند.

4.کبد مواد مغذی ، ویتامین ها و مواد معدنی را ذخیره کرده و به جریان خون ارسال می کند.

علائم نارسایی کبدی چیست؟ (نشانه های نارسایی و از کار افتادن کبد)

علائم نارسایی کبد با توجه به شدت و مرحله بیماری می تواند متفاوت باشد و بسیار بستگی به میزان گسترش  بیماری در بدن دارد. علائم و نشانه های نارسایی کبد را می توان در سه بخش دسته بندی کرد.

علائم عمومی نارسایی کبد

1.یرقان ، شامل زردی پوست و چشم ها ؛ این زردی ناشی از افزایش رنگدانه زردی به نام بیلی روبین می باشد که به دلیل اختلال در عملکرد کبد و در پردازش بیلی روبین ایجاد می شود. یرقان موجب می گردد پوست و سفیدی چشم ها به رنگ زرد دربیاید.

2.آسیت و ادم یا تورم در شکم و پاها ؛ به دنبال تجمع مایع در شکم در پی کاهش تولید پروتئین های پلاسمایی و افزایش فشار در وریدهای کبد رخ می دهد که منجر به محبوس شدن مایعات در شکم و پاها می گردد. ظاهر شکم و پاها در این مرحله متورم و نرم به نظر می رسد.

3.خستگی و ضعف عمومی که به دلیل اختلال در متابولیسم و کاهش عملکرد کبد رخ می دهد و باعث کم شدن انرژی و کاهش قدرت بدنی و احساس خستگی مداوم می گردد.

4.کاهش اشتها و تهوع که در نتیجه تغییرات در هضم و متابولیسم غذا رخ می دهد و موجب عدم تمایل به خوردن غذا و حالت تهوع و استفراغ می گردد.

5.خونریزی و ایجاد کبودی در بدن که به سادگی رخ می دهد ؛ از آن جاییکه کبد نقش مهمی در تولید پروتئین های لخته کننده خون دارد ، در صورت بروز نقص در عملکرد کبد منجر به خونریزی و کبودی می گردد.

علائم روانی و عصبی نارسایی کبد

1.انسفالوپاتی کبدی یا اختلالات ذهنی که در نتیجه تجمع سموم در خون باعث آسیب به مغز و بروز اختلالات رفتاری و شناختی می گردد. علائم این حالت شامل مشکل در حافظه ، سردرگمی ، کاهش توانایی ذهنی و تغییرات خلق و خوست.

2.ایجاد لرز و بی حسی در اندام های بدن که ممکن است به دلیل مشکلات عصبی ناشی از نارسایی کبد رخ دهد.

3.علائم مربوط به اختلالات هضمی و متابولیکی در نتیجه نارسایی کبدی

4.رنگ تیره ادرار که در نتیجه افزایش بیلی روبین در ادرار رخ می دهد.

مدفوع به رنگ قهوه ای روشن یا خاکستری که به دلیل کاهش تولید صفرا رخ می دهد.

سایر علائم نارسایی کبد

1.خارش پوست که در نتیجه تجمع مواد زائد در خون رخ می دهد و باعث تحریک پذیر شدن پوست می گردد.

2.گرفتگی در عضلات به دلیل اختلالات متابولیکی و تغییر در سطح الکترولیت ها رخ می دهد.

علل نارسایی کبدی چیست؟

دلایل مختلفی می تواند منجر به نارسایی کبد گردد که در زیر به برخی از آن ها اشاره می کنیم:

1.بیماری های مزمن کبدی

2.هپاتیت های ویروسی مانند هپاتیت B و C که منجر به آسیب تدریجی به کبد و نارسایی کبد می گردد.

3.تجمع چربی در کبد که منجر به کبد چرب غیرالکلی و التهاب و آسیب می گردد.

4.کبد چرب الکلی که در نتیجه مصرف الکل رخ می دهد.

5.سموم و داروها

6.برخی داروهای خاص مانند استامینوفن در دوزهای بالا می تواند سبب آسیب به کبد گردد.

7.اختلالات متابولیک

برخی اختلالات متابولیک هم چون آمفیزم کبدی که نوعی از اختلالات ژنتیکی است می تواند منجر به تجمع مواد سمی در کبد و نارسایی آن گردد. اختلال ژنتیکی هموکروماتوز نیز که موجب جذب مقادیر زیاد آهن در بدن می شود می تواند منجر به آسیب به بافت کبد گردد.

عفونت های کبدی و بیماری های خود ایمنی ؛ همچون سیروز ناشی از عفونت های ویروسی و هپاتیت.

آسیب های فیزیکی و جراحی ؛ برخی از حادثه ها یا جراحی های غیرقابل بازگشت که موجب صدمه به کبد می شود.

تومور و سرطان کبد

تشخیص نارسایی کبدی چیست؟

تشخیص نارسایی کبد به شیوه های مختلف صورت می گیرد تا علت و شدت مشکل کبدی مشخص گردد و شیوه درمان متناسب آن اتخاذ گردد. اصلی ترین مراحل جهت بررسی مشکلات کبدی عبارتند از:

1.معاینات بالینی و تاریخچه پزشکی

در این مرحله پزشک نشانه های نارسایی کبد را با پرسیدن سوالاتی پیرامون سابقه پزشکی فرد ، بیماری های زمینه ای ، مصرف الکل و داروها بررسی می کند. هم چنین پزشک به بررسی علائم بالینی مانند هیپاتومگالی یا بزرگ شدن کبد ، زردی پوست و چشم و سایر علائم کلینیکی می پردازد.

 2.آزمایشات خون

انواع مختلفی از آزمایش ها جهت بررسی نارسایی کبد می تواند در این مرحله صورت گیرد همچون:

آزمایش بررسی عملکرد کبد که شامل اندازه گیری سطح و میزان آنزیم های کبدی است. (شامل ALT ، AST ، بیلیروبین ، آلبومین ، پروترومبین تایم ) این آزمایش ها به تشخیص میزان آسیب ، التهاب کبد و کاهش عملکرد کبد کمک می نماید.

آزمایش های ویروسی جهت بررسی و شناسایی عفونت های ویروسی کبدی مانند C و B

سایر آزمایش های خونی مانند شمارش سلول های خون و اندازه گیری سطح مواد شیمیایی دیگر در کبد جهت بررسی وضعیت کلی سلامت کبد نیز می تواند صورت گیرد.

3.تصویربرداری

اولتراسونوگرافی کبد جهت شناسایی اختلالاتی همچون میزان تجمع تومورها ، مایعات و چربی ها و مشاهده دقیق ساختار کبدی.

سی تی اسکن جهت بررسی آسیب ، تومور و یا ساختار دقیق تر کبد

بررسی کبد با MRI جهت ارائه تصاویر دقیق تر و شفاف تر از کبد.

4.بیوپسی کبد

بیوپسی کبد به منظور برداشتن نمونه ای از بافت کبد جهت بررسی آسیب و نوع و شدت آن تحت میکروسکوپ. در این مرحله ارزیابی بسیار دقیقی صورت می گیرد.

آزمون های خاص همچون آزمون های ژنتیکی و متابولیکی کبد

آزمون های متابولیکی و ژنتیکی در صورت مشکوک بودن به هموکروماتوز یا بیماری ویلسون مورد نیاز است.

درمان نارسایی کبدی چیست؟ انواع نارسایی های کبدی کدامند؟

درمان نارسایی کبد بسته به نوع ، میزان و شدت بیماری متفاوت است. هم چنین به وضعیت کلی بیمار بستگی دارد. از آن جایی که

نارسایی کبدی به دو صورت حاد و مزمن بروز میابد ، در این بخش به صورت مفصل به شیوه درمان هر کدام می پردازیم.

درمان نارسایی کبد حاد

نارسایی کبدی حاد که معمولا طی دوره کمتر از 6 ماه رخ می دهد ، به صورت ناگهانی و در اثر مصرف بیش از حد داروهای خاص و یا آسیب به بافت کبد رخ می دهد. درمان نارسایی کبد حاد به چند شکل صورت می گیرد:

از آن جایی که در نارسایی کبد حاد ، کبد به شکل موثر قادر به تولید فاکتورهای انعقادی خون نیست، مدیریت اختلالات خونریزی در صورت نیاز به انتقال پلاکت یا فاکتورهای انعقادی ضروری است.

بررسی ، تنظیم و نظارت بر مایعات و کنترل سطح الکترولیت در خون بسیار ضروری است.

در صورت نیاز به مراقبت های ویژه ، در نظر داشتن تدابیر پشتیبانی تنفسی و قلب ضروری است.

استفاده از داروهایی که میزان مواد زائد و سموم را در خون کاهش می دهد.

استفاده از درمان های حمایتی در جهت پشتیبانی کبد همچون داروهای ضد التهابی و تقویت کننده های عملکرد کبد.

در مواردی که سایر درمان ها موثر نباشد ، پیوند کبد انجام می گردد.

درمان نارسایی مزمن کبد

نارسایی مزمن کبد یه به انگلیسی Chronic Liver Failure در پی بروز بیماری های مزمن کبدی هم چون هپاتیت ویروسی ، چربی غیر الکلی یا سیروز کبدی رخ می دهد. درمان این نوع نارسایی کبدی به صورت درمان علت اصلی ، مدیریت عوارض و تغییر در سبک و رژیم غذایی انجام می شود.

درطی درمان اصلی نارسایی مزمن کبدی ممکن است پزشک با تجویز داروهای ضدویروس جهت درمان هپاتیت B و C و یا استفاده از داروهای جدیدی هم چون DAA (Direct-Acting Antivirals) بیماری را درمان نماید. هم چنین مصرف داروهایی همچون ویتامین E ، تغییر در سبک زندگی ، کاهش وزن ، اصلاح رژیم غذایی ، کنترل فشار خون ، درمان آسیت (ورم شکم) ، پیشگری از بروز خونریزی و عفونت نیز می تواند موثر باشد.

در طی مدیریت عوارض جهت درمان نارسایی مزمن کبد ، آسیت (مدیریت بیماری با داروهای دیورتیک) و انسفالوپاتی کبدی (درمان با آنتی بیوتیک های خاص جهت کاهش سطح آمونیاک در خون و لاکتوز) و روش هایی همچون بستن واریس ها با روش های آندوسکوپیک به کار می رود.

در پی درمان به روش تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی، پزشک توصیه می کند که بیمار مصرف نمک و پروتئین را کاهی داده و مصرف مواد مغذی موردنیاز کبد را افزایش دهد. هم جنین از خوردن الکل خودداری نماید. هم چنین فعالیت های بدنی متناسب با بیماری کبد بسیار موثر است.

 

مراحل نارسایی کبد چیست؟

در مراحل اولیه نارسایی کبد ، کبد ابتدا دچار التهاب و زخم شده و در اثر زخم های زیاد دچار فیبروز می گردد. زمانی که زخم ها و اسکارها قابل ترمیم نباشند ، نارسایی کبد رخ می دهد. مراحل از کار افتادن کبد عبارتند از:

1.در مرحله اول کبد ملتهب و حساس می شود. در این مرحله ممکن است علائم بسیار کمی ایجاد شود که خود را نشان ندهد.

2.در مرحله دوم چنانچه التهاب کبد درمان نشود ، موجب ایجاد زخم در کبد می شود. این زخم های کبدی بهبود میابد اما بافت های اسکار روی کبد موجب فیبروز کبد می شود. فیبروز کبدی موجب اختلال در عملکرد بخش های سالم کبد می گردد.

3.مرحله سوم زمانی رخ می دهد که میزان زخم ها و اسکارها در کبد زیاد شده و کبد آسیب جدی می بیند آن گاه عملکرد کبد به شدت دچار مشکل و مختل می گردد.

4.مرحله چهارم که نارسایی کامل کبدی است که با علائمی همچون خونریزی داخلی ، تورم کبد ، نارسایی کلیه و یا از دست رفتن عملکرد کلیه ، آسیت و مشکل ریوی همراه است. در این مرحله تنها پیوند کبد می تواند بیمار را از خطر مرگ نجات دهد.

عوارض نارسایی کبد چیست؟

نارسایی کبد یکی از اختلال های جدی در بدن است که می تواند علائم و عوارض زیادی را ایجاد سازد. در زیر به برخی از عوارض نارسایی کبد اشاره می کنیم:

ژانژی یا زردی که به دلیل افزایش بیلی روبین در خون ، رنگ چشم ها و پوست به زردی می گراید.

آسیت (تورم و احتباس مایعات) در سکم ، پاها و مچ

احساس ضعف عمومی و خستگی و بیحالی

مشکلات گوارشی مانند تهوع و کاهش میل به غذا

خارش پوست در پی تجمع مواد زائد در خون

کاهش تولید مواد انعقادی خون و در پی آن کبودی و خونریزی آسان

تغییر در خلق و خو و تغییرات روانی و ذهنی

تغییر در رنگ مدفوع و ادرار

درد شکمی ناشی از التهاب کبد که بیشتر در ناحیه سمت راست بالای شکم می باشد.

خونریزی از لثه و بینی

چگونه از نارسایی کبد جلوگیری کنیم؟

برخی از اقداماتی که در پیشگیری از نارسایی کبد و بروز مشکلات کبدی موثر است به شرح زیر می باشد:

داشتن رژیم غذایی سالم شامل مصرف میوه و سبزیجات ، غلاتکامل و پروتئین های کم چرب ، پرهیز از مصرف غذاهای سرخ شده و پرکالری، شکر و نمک.

کنترل وزن از طریق داشتن فعالیت های بدنی منظم و تغذیه متعادل و پیشگیری از چاقی

اجتناب از مصرف الکل و مشروبات الکلی

عدم استفاده خودسرانه دارو و مدیریت مصرف داروها و مکمل ها

توجه به رعایت بهداشت شخصی و توجه به اقدامات لازم جهت پیشگیری از ابتلا به بیماری های هپاتیت B و C

معاینه پزشکی منظم پس از مشاهده علائم اولیه

دریافت واکسن های بیماری هپاتیت B و C

اجتناب از مصرف مواد مخدر

در چه مواردی به دکتر مراجعه کنیم؟

در صورت داشتن هریک از علائم گفته شده و درد در شکم حتما به پزشک متخصص جلوگیری نمایید تا ارزیابی و درمان مناسب اتخاذ شده و از ایجاد عوارض جدی جلوگیری شود.