● کبد چرب به عنوان استئاتوز کبدی نیز شناخته می‌شود و زمانی اتفاق می‌افتد که چربی در کبد جمع شود. داشتن مقادیر کم چربی در کبد طبیعی است، اما مقدار زیاد آن می‌تواند به یک مشکل سلامتی تبدیل شود.
● کبد دومین عضو بزرگ بدن است. این عضو به پردازش مواد مغذی از غذاها و نوشیدنی‌ها کمک می‌کند و مواد مضر خون را فیلتر می‌کند.
● چربی بیش از حد در کبد می‌تواند باعث التهاب کبد، آسیب کبدی و ایجاد زخم شود. در موارد شدید، این اسکار می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود.
● هنگامی که کبد چرب در فردی که مقدار زیادی الکل مصرف می‌کند ایجاد می‌شود، به عنوان بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) شناخته می‌شود.
● در فردی که زیاد الکل نمی‌نوشد، به آن بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) می‌گویند.
علائم کبد چرب چیست؟
● کبد چرب می‌تواند در چهار مرحله پیشرفت کند، از جمله:
○ کبد چرب ساده: تجمع چربی اضافی در کبد است. کبد چرب ساده اگر پیشرفت نکند تا حد زیادی بی‌ضرر است.
○ استئاتوهپاتیت: علاوه بر چربی اضافی، التهاب در کبد نیز وجود دارد.
○ فیبروز: التهاب مداوم در کبد باعث ایجاد اسکار می‌شود. با این حال، کبد هنوز هم می‌تواند به طور کلی عملکرد طبیعی داشته باشد.
○ سیروز: جای زخم در کبد مزمن شده و توانایی کبد را مختل می‌کند. این شدیدترین مرحله از بیماری است و برگشت ناپذیر است.
● هر دو کبد چرب الکلی و کبد چرب غیرالکلی با علائم مشابه ظاهر می‌شوند. با این حال، در بسیاری از موارد، کبد چرب هیچ علامت قابل توجهی ایجاد نمی‌کند. اما ممکن است احساس خستگی کنید یا احساس ناراحتی یا درد در سمت راست بالای شکم خود داشته باشید.
● برخی از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب دچار عوارضی از جمله زخم کبد می‌شوند. اسکار کبد به عنوان فیبروز کبد شناخته می‌شود. اگر دچار فیبروز شدید کبدی شوید، به آن سیروز می‌گویند، یک وضعیت بالقوه تهدید کننده زندگی که می‌تواند باعث نارسایی کبد شود.
● آسیب کبدی ناشی از سیروز دائمی است. به همین دلیل بسیار مهم است که در وهله اول از توسعه آن جلوگیری کنید.
● علائم سیروز شامل:
- ○ درد شکم
- ○ از دست دادن اشتها
- ○ کاهش وزن
- ○ ضعف یا خستگی
- ○ حالت تهوع
- ○ خارش پوست
- ○ زردی پوست و چشم
- ○ کبودی یا خونریزی آسان
- ○ ادرار تیره رنگ
- ○ مدفوع رنگ پریده
- ○ تجمع مایع در شکم (آسیت)
- ○ تورم (ادم) پاها
- ○ خوشه‌های شبکه مانند رگ‌های خونی زیر پوست
- ○ بزرگ شدن سینه در مردان
- ○ گیجی
● برای کمک به جلوگیری از پیشرفت کبد چرب و ایجاد عوارض، پیروی از برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک بسیار مهم است.
درباره انواع بیماری کبد چرب
● دو نوع اصلی بیماری کبد چرب وجود دارد: غیر الکلی و الکلی.
● کبد چرب در دوران بارداری نیز ممکن است اتفاق بیفتد، اگرچه این حالت غیرمعمول است.
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
● بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) حالتی است که چربی در کبد افرادی که الکل زیادی نمی‌نوشند جمع می‌شود.
● اگر التهاب یا سایر عوارض در کنار این حالت وجود نداشته باشد، این وضعیت به عنوان بیماری کبد چرب غیر الکلی ساده شناخته می‌شود.
● استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) نوعی کبد چرب غیر الکلی است. حالتی که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب همراه است. پزشک ممکن است NASH را در موارد زیر تشخیص دهد:
- ○ وجود چربی اضافی در کبد
- ○ التهاب کبد
- ○ مصرف کم یا عدم مصرف الکل
● در صورت عدم درمان، استئاتوهپاتیت غیر الکلی می‌تواند باعث فیبروز کبدی شود. در موارد شدید، می‌تواند به سیروز و نارسایی کبد تبدیل شود.
بیماری کبد چرب الکلی (AFLD)
● مصرف زیاد الکل به کبد آسیب می‌رساند. بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) اولین مرحله بیماری کبدی مرتبط با الکل است. اگر التهاب یا عوارض دیگری وجود نداشته باشد، این بیماری به عنوان کبد چرب الکلی ساده شناخته می‌شود.
● استئاتوهپاتیت الکلی (ASH) نوعی کبد چرب الکلی است. حالتی است که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب همراه می‌شود که به هپاتیت الکلی نیز معروف است. در صورت بررسی موارد زیر توسط پزشک ممکن است مبتلا به بیماری کبد چرب الکلی باشید:
- ○ چربی اضافی در کبد
- ○ التهاب کبد
- ○ مصرف زیاد الکل
● اگر به درستی درمان نشود، استئاتوهپاتیت الکلی می‌تواند باعث فیبروز کبدی شود. اسکار شدید کبد (سیروز) هم می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود.
کبد چرب حاد بارداری (AFLP)
● کبد چرب حاد بارداری (AFLP) وضعیتی است که در دوران بارداری، چربی اضافی در کبد جمع می‌شود. این یک عارضه نادر اما جدی در بارداری است. علت دقیق هنوز ناشناخته است، اگرچه ژنتیک ممکن است یک دلیل آن باشد.
● کبد چرب حاد بارداری، معمولاً در سه ماهه سوم بارداری ظاهر می‌شود. در صورت عدم درمان، خطرات جدی برای سلامتی مادر و نوزاد به همراه دارد.
● اگر پزشک کبد چرب حاد بارداری را تشخیص دهد، باید نوزاد را در اولین فرصت ممکن به دنیا بیاورید. ممکن است چند روز پس از زایمان نیاز به مراقبت‌های بعدی داشته باشید.
● سلامت کبدتان احتمالاً ظرف چند هفته پس از زایمان به حالت عادی باز می‌گردد.
علل بیماری کبد چرب چیست؟
● در بیماری کبد چرب، چربی اضافی در سلول‌های کبدی ذخیره و در آنجا تجمع می‌یابد. عوامل مختلفی می‌توانند باعث این تجمع چربی شوند.
● نوشیدن بیش از حد الکل می‌تواند باعث کبد چرب الکلی شود. مصرف زیاد الکل می‌تواند فرآیندهای متابولیک خاصی را در کبد تغییر دهد. برخی از این محصولات متابولیک می‌توانند با اسیدهای چرب ترکیب شوند و منجر به تشکیل انواع چربی شوند که می‌توانند در کبد انباشته شوند.
● در افرادی که زیاد الکل نمی‌نوشند، علت بیماری کبد چرب کمتر مشخص است. برای این افراد، این امکان وجود دارد که بدن آنها بیش از حد چربی تولید می‌کند یا به اندازه کافی چربی را متابولیزه نمی‌کند.
● یک یا چند عامل زیر ممکن است در افرادی که الکل زیادی مصرف نمی‌کنند و به بیماری کبد چرب مبتلا می‌شوند، نقش داشته باشند:
- ○ چاقی
- ○ دیابت نوع 2
- ○ مقاومت به انسولین
- ○ سطوح بالای چربی به خصوص تری گلیسیرید در خون
- ○ سندرم متابولیک
● سایر علل بالقوه کبد چرب عبارتند از:
- ○ بارداری
- ○ عوارض جانبی برخی از انواع داروها
- ○ برخی از انواع عفونت‌ها مانند هپاتیت C
- ○ برخی از شرایط ژنتیکی نادر
عوامل خطر چیست؟
● عامل خطر اصلی برای کبد چرب الکلی نوشیدن مقادیر زیاد الکل است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) نوشیدنی سنگین را اینگونه تعریف می‌کند:
- ○ 15 نوشیدنی یا بیشتر در هفته برای مردان
- ○ 8 نوشیدنی یا بیشتر در هفته برای خانم‌ها
● تحقیقات نشان داده است مردانی که روزانه 40 تا 80 گرم الکل مصرف می‌کنند و زنانی که 20 تا 40 گرم الکل در روز در طی 10 تا 12 سال مصرف می‌کنند، در معرض خطر ابتلا به بیماری شدید کبدی مرتبط با الکل هستند.
● علاوه بر مصرف زیاد الکل، سایر عوامل خطر برای کبد چرب الکلی عبارتند از:
- ○ سن بالا
- ○ ژنتیک
- ○ چاقی
- ○ سیگار کشیدن
- ○ سابقه برخی عفونت‌ها مانند هپاتیت C
● عوامل خطر اصلی برای کبد چرب غیر الکلی عبارتند از:
- ○ اضافه وزن یا چاقی
- ○ مقاومت به انسولین
- ○ دیابت نوع 2
- ○ کلسترول بالا
- ○ تری گلیسیرید بالا
- ○ سندرم متابولیک
● سایر عوامل خطر برای کبد چرب غیرالکلی عبارتند از:
- ○ سن بالا
- ○ داشتن سابقه خانوادگی بیماری کبدی
- ○ مصرف برخی داروها، مانند متوترکسات، تاموکسیفن و آمیودارون
- ○ بارداری
- ○ سابقه برخی عفونت‌ها مانند هپاتیت C
- ○ سندرم تخمدان پلی کیستیک
- ○ آپنه انسدادی خواب
- ○ قرار گرفتن در معرض سموم خاص
- ○ کاهش وزن سریع
- ○ شرایط ژنتیکی نادر، مانند بیماری ویلسون یا هیپوبتالیپوپروتئینمی
● به یاد داشته باشید که داشتن عوامل خطر به این معنی است که در مقایسه با افرادی که فاکتورهای خطر را ندارند، در معرض خطر ابتلا به بیماری کبد چرب هستید. به این معنا نیست که شما حتماً در آینده به این بیماری مبتلا خواهید شد.
● اگر یک یا چند عامل خطر از بیماری کبد چرب را دارید، با پزشک صحبت کنید.
کبد چرب چگونه تشخیص داده می‌شود؟
● برای تشخیص کبد چرب، پزشک سابقه پزشکی‌تان را بررسی می‌کند، معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و یک یا چند آزمایش تجویز می‌کند.
● اگر پزشک مشکوک به کبد چرب باشد، احتمالاً از شما سؤالاتی می‌پرسد:
- ○ سابقه پزشکی خانوادگی، از جمله هرگونه سابقه بیماری کبدی
- ○ مصرف الکل و سایر عادات سبک زندگی
- ○ هر شرایط پزشکی که ممکن است داشته باشید
- ○ هر دارویی که ممکن است مصرف کنید
- ○ تغییرات اخیر در سلامتی‌تان
● اگر خستگی، از دست دادن اشتها یا سایر علائم غیر قابل توضیحی را تجربه کردید، به پزشک اطلاع دهید.
معاینه فیزیکی
● برای بررسی التهاب کبد، پزشک ممکن است شکمتان را لمس یا فشار دهد. اگر کبدتان بزرگ شده باشد، ممکن است آن را احساس کند.
● با این حال، ممکن است کبد بدون بزرگ شدن هم ملتهب شود.
آزمایش خون
● در بسیاری از موارد، بیماری کبد چرب پس از نشان دادن افزایش آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون تشخیص داده می‌شود. به عنوان مثال، دکتر آزمایش آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و تست آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) را برای بررسی آنزیم‌های کبدی تجویز می‌کند.
● اگر علائم یا علائم بیماری کبدی در شما ایجاد شده باشد، آزمایش خون معمول برایتان تجویز می‌شود.
● افزایش آنزیم‌های کبدی نشانه التهاب کبد است. بیماری کبد چرب یکی از علل بالقوه التهاب کبد است، اما تنها علت نیست.
● اگر نتایج آزمایش شما برای افزایش آنزیم‌های کبدی مثبت باشد، پزشک احتمالاً آزمایش‌های بیشتری را برای شناسایی علت التهاب تجویز می‌کند.
تصویربرداری
● پزشک ممکن است از یک یا چند مورد از آزمایش‌های تصویربرداری زیر برای بررسی چربی اضافی یا سایر مشکلات کبد استفاده کند:
- ○ معاینه سونوگرافی
- ○ سی تی اسکن
- ○ اسکن ام‌آرآی
● همچنین ممکن است آزمایشی به نام الاستوگرافی گذرا با کنترل ارتعاش (VCTE، FibroScan) را انجام دهید. این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس پایین برای اندازه گیری سفتی کبد استفاده می‌کند. می‌تواند به بررسی جای زخم هم کمک کند.
بیوپسی
● بیوپسی کبد بهترین راه برای تعیین شدت بیماری کبد در نظر گرفته می‌شود.
● در طول بیوپسی، پزشک یک سوزن را وارد کبد می‌کند و یک تکه از بافت آن را برای معاینه برمی دارد. از بی‌حسی موضعی برای کاهش دردتان استفاده می‌شود.
● این آزمایش می‌تواند به تشخیص اینکه آیا بیماری کبد چرب و اسکار کبدی دارید کمک کند.
کبد چرب چگونه درمان می‌شود و آیا برگشت‌پذیر است؟
● در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان بیماری کبد چرب تأیید نشده است. تحقیقات بیشتری برای توسعه و آزمایش داروهایی برای درمان این بیماری مورد نیاز است.
● در بسیاری از موارد، تغییر سبک زندگی می‌تواند به معکوس کردن بیشتر مراحل بیماری کبد چرب کمک کند. به عنوان مثال، پزشک توصیه‌هایی به شما می‌کند:
- ○ مصرف الکل را محدود یا قطع کنید
- ○ وزنتان را کم کنید
- ○ تغییر در رژیم غذایی
- ○ از مصرف داروها و مکمل‌هایی که برای کبد شما مضر هستند خودداری کنید
● اگر کبد چرب الکلی دارید، ممکن است مجبور شوید مصرف الکل را قطع کنید و در صورت ابتلا به اختلال مصرف الکل، نیاز به سم‌زدایی و مشاوره داشته باشید.
● عفونت‌های ویروسی هم می‌توانند به کبد آسیب برسانند. برای محافظت از سلامت کبد، ممکن است نیاز به زدن واکسن‌های هپاتیت A و واکسن هپاتیت B داشته باشید. بسته به وضعیتتان، ممکن است غربالگری‌های منظم برای هپاتیت C را نیز توصیه کنند.
● سیروز همچنین می‌تواند عوارض مختلفی ایجاد کند:
- ○ فشار خون پورتال، زمانی که فشار خون در ورید پورتال کبد بیش از حد بالا باشد
- ○ افزایش خطر عفونت
- ○ سرطان کبد
● اگر دچار عوارض سیروز شده‌اید، پزشک احتمالاً درمان‌های اضافی مانند دارو یا جراحی را توصیه می‌کند.
● سیروز همچنین می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود. اگر دچار نارسایی کبدی شوید، ممکن است به پیوند کبد نیاز داشته باشید.
تغییر سبک زندگی
● تغییر سبک زندگی خط اول درمان بیماری کبد چرب است. بسته به شرایط فعلی و عادات سبک زندگی‌تان، ممکن است رعایت موارد زیر کمک کنند:
- ○ کاهش وزن
- ○ مصرف الکل را کاهش داده یا از آن خودداری کنید
- ○ یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی داشته باشید که کالری اضافی، چربی اشباع شده و چربی‌های ترانس آن کم باشد
- ○ در بیشتر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه ورزش کنید
● یک بررسی تحقیقاتی در سال 2020 نشان داد که مکمل‌های ویتامین E ممکن است به بهبود سطوح ALT و AST، التهاب و چربی اضافی در کبد چرب غیر الکلی کمک کنند.
● با این حال، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. در صورت مصرف بیش از حد ویتامین E عوارضی ممکن است رخ دهد.
● همیشه قبل از امتحان یک مکمل جدید یا درمان طبیعی با پزشک صحبت کنید. برخی از مکمل‌ها یا درمان‌های طبیعی ممکن است به کبد استرس وارد کنند یا با داروهایی که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشند.
رژیم غذایی برای بیماری کبد چرب
● اگر به بیماری کبد چرب مبتلا هستید، پزشک شما را تشویق می‌کند تا رژیم غذایی خود را برای کمک به درمان این بیماری و کاهش خطر عوارض تغییر دهید.
● به عنوان مثال، کارهای زیر به شما توصیه می‌شود:
- ● ایجاد تعادل در رژیم غذایی: سعی کنید از همه گروه‌های غذایی مصرف کنید. مانند میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات کامل، پروتئین‌های بدون چربی، لبنیات کم‌چرب و چربی‌ها و روغن‌های سالم.
- ● کاهش مصرف کالری‌ها: غذاهای کم‌کالری‌تر مصرف کنید.
- ● تمرکز بر مصرف فیبر: فیبر می‌تواند به بهبود عملکرد کبد کمک کند. غذاهای غنی از فیبر شامل میوه‌ها و سبزیجات تازه، حبوبات و غلات کامل هستند.
- ● محدود کردن مصرف برخی از غذاها: سعی کنید از غذاهای زیر اجتناب کنید:
- ○ سدیم (نمک)
- ○ کربوهیدرات‌های تصفیه شده، مانند شیرینی، برنج سفید، نان سفید، یا سایر محصولات غلات تصفیه شده
- ○ چربی‌های اشباع شده که در غذاهایی مانند گوشت قرمز، لبنیات پرچرب و غذاهای سرخ شده یافت می‌شوند.
- ○ چربی‌های ترانس که در غذاهای سرخ شده وجود دارد.
- ● از خوردن صدف‌های خام یا نیم پز پرهیز کنید: صدف‌های خام یا نیم پز حاوی باکتری‌هایی هستند که می‌توانند شما را به شدت بیمار کنند.
- ● مصرف الکل: با یک پزشک در مورد اینکه آیا می‌توانید الکل مصرف کنید یا نه صحبت کنید. بسته به وضعیت کبدتان، ممکن است بتوانید الکل را در حد اعتدال بنوشید. اگر کبد چرب الکلی دارید، باید به طور کامل از مصرف الکل خودداری کنید.
- ● آب بنوشید: نوشیدن آب زیاد می‌تواند به هیدراته نگه داشتن بدن و همچنین بهبود سلامت کبد کمک کند.
پیشگیری از کبد چرب h2
● برای پیشگیری از بیماری کبد چرب و عوارض احتمالی آن، پیروی از یک سبک زندگی سالم مهم است. برخی از نکات پیشگیری عمومی عبارتند از:
- ○ محدود کردن یا اجتناب از الکل
- ○ مدیریت وزن
- ○ خوردن یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی که دارای چربی اشباع شده، چربی ترانس و کربوهیدرات‌های تصفیه شده است
- ○ مدیریت قند خون، سطح تری گلیسیرید و سطح کلسترول
- ○ اگر این بیماری را دارید، از برنامه درمانی توصیه شده خود برای کنترل دیابت پیروی کنید
- ○ حداقل 30 دقیقه در روز ورزش کنید
چشم انداز بیماری کبد چرب چیست؟
● در بسیاری از موارد، معکوس کردن بیماری کبد چرب از طریق تغییر سبک زندگی، مانند محدود کردن الکل، تنظیم رژیم غذایی و مدیریت وزن امکان‌پذیر است. این تغییرات ممکن است به جلوگیری از آسیب بیشتر کبد و ایجاد اسکار کمک کند.
● مخصوصاً برای کبد چرب الکلی، پرهیز کامل از مصرف الکل مهم است. اگر برای عدم مصرف الکل به کمک نیاز دارید، شرکت در یک برنامه سم‌زدایی و مشاوره را امتحان کنید.
● هنگامی که بیماری کبد چرب درمان نشود، می‌تواند به التهاب، فیبروز و سیروز تبدیل شود. جای زخم ناشی از سیروز برگشت‌پذیر نیست. اگر به سیروز مبتلا شوید، خطر ابتلا به سرطان کبد و نارسایی کبد را نیز افزایش می‌دهد. این عوارض می‌توانند تهدید کننده زندگی باشند.
● به طور کلی، چشم انداز بیماری کبد چرب زمانی خوب است که درمان در مراحل اولیه، قبل از فیبروز و سیروز آغاز شود.
● برای کسب بهترین نتیجه، پیروی از برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک و داشتن یک سبک زندگی سالم مهم است.
سخن آخر
● بیماری کبد چرب حالتی است که چربی اضافی در کبد انباشته می‌شود. این وضعیت ممکن است به دلیل مصرف زیاد الکل اتفاق بیفتد. در این مورد، به عنوان بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) شناخته می‌شود.
زمانی که کبد چرب در فردی که زیاد الکل نمی‌نوشد ایجاد می‌شود، به آن بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) می‌گویند.
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب تا زمانی که آسیب شدید کبدی رخ ندهد، علائم قابل توجهی را تجربه نمی‌کنند. هنگامی که علائم اولیه ظاهر شوند، می‌توانند غیراختصاصی باشند و شامل مواردی مانند درد و خستگی سمت راست بالای شکم باشد.
درمان اولیه برای بیماری کبد چرب ایجاد تغییراتی در سبک زندگی است که سلامت کبد را ارتقا می‌دهد. این امکان وجود دارد که آسیب ناشی از بیماری کبد چرب زمانی که در مراحل اولیه درمان شود، معکوس شود.
درج نظر