زردی یا یرقان چیست؟علت ،علائم ، پیشگیری و درمان

 بیماری زردی یا یرقان به انگلیسی Icterus یا Jaundice چیست؟

بیماری زردی یا یرقان به حالتی گفته می شود که طی آن سفیدی چشم ها و رنگ پوست به رنگ زرد در می آید. علت زردی ناشی از تجمع بیلی روبین در خون است. بیلی روبین ماده ای رنگی که در خون وجود دارد و از تجزیه هموگلوبین در کبد ایجاد می شود. بیماری زردی یا یرقان می تواند به علت های مختلفی در بدن بروز یابد اما به صورت معمول نشان دهنده یک بیماری زمینه ای است. این بیماری تحت نظر پزشک متخصص و با مدیریت بیماری زمینه ای می تواند درمان گردد.

 علائم و نشانه های بیماری زردی یا یرقان چیست؟

علائم بیماری زردی یا یرقان بسته به علت آن و نوع بیماری زمینه ای می تواند متفاوت باشد. در زیر 9 مورد از علائم بیماری زردی یا یرقان می پردازیم.

1.زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها

اولین نشانه ی بروز بیماری یرقان در بدن زردی چشمان و پوست می باشد که به سایر بدن نیز می تواند منتقل گردد.

2.تیره شدن ادرار

تیرگی ادرار که در نتیجه تجمع بیلی روبین در ادرار است. تیرگی ادرار می تواند رنگی مشابه چای یا رنگی متمایل به قهوه ای تیره داشته باشد.

3.مدفوع به رنگ روشن یا خاکستری و رنگ پریده

از آن جایی که طی بیماری زردی یا یرقان تولید بیلی روبین در روده ها کاهش میابد، مدفوع می تواند به رنگ خاکستری یا با رنگ پریده دربیاید.

4.احساس خستگی و ضعف عمومی

که در نتیجه اختلالات در عملکرد کبد رخ می دهد.

5.درد در ناحیه شکم

از آن جاییکه ممکن است یرقان یا بیماری زردی در نتیجه مشکلات کبدی یا صفراوی باشد، ممکن است باعث ایجاد درد در ناحیه سمت راست بالای شکم گردد.

6.تهوع و استفراغ

چنانچه بیماری زردی یا یرقان به علت مشکلات کبدی باشد، می تواند منجر به احساس حالت تهوع و استفراغ گردد.

7.خارش پوست

خارش پوست می تواند در نواحی خاص یا به صورت یک خارش عمومی ظهور یابد که به دلیل تجمع بیلی روبین در پوست است.

8.کاهش وزن و اشتها

در پی بروز مشکلات کبدی و تاثیر آن بر سیستم گوارشی ، می تواند کاهش وزن و اشتها نیز رخ دهد.

9.علائم سیستمیک و تب

در مواردی که التهابات کبد به صورت جدی بروز نماید و در صورت بروز عفونت ، تب و لرز و تعریق شبانه رخ می دهد.

لازم است در صورت بروز هرکدام از علائم ذکر شده به پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق بیماری زردی و یرقان مشخص گردیده و درمان متناسب با آن را آغاز نمایید. عدم تشخیص به هنگام و درمان زودهنگام می تواند سبب بروز مخاطرات جدی گردد.

 

علت بیماری یرقان چیست؟

علت بیماری یرقان در بزرگسالان

از مهم ترین علت های ایجاد یرقان در بزرگسالان مشکلات کبدی است. بیلی روبین که از تجزیه و تخریب سلول های قرمز در خون به هنگام آزادسازی هموگلوبین ایجاد می شود ، زمانی که به کبد می رسد با دیگر مواد شیمیایی همراه می شود. درون کبد ، بیلی روبین در آب حل شده (هم یوغ می گردد) و به کیسه صفرا انتقال میابد و پس از آن وارد روده ها می گردد. بخشی از بیلی روبین از طریق مدفوع دفع می گردد و بخشی دیگر توسط ادرار و متابولیزه شدن توسط باکتری های روده ار بدن خارج می گردد. بیلی روبین ماده ای است که باعث قهوه ای شدن مدفوع می شود.در صورتیکه بیلی روبین بیش از مقدار لازم وجود داشته باشد پدیده hyperbilirubinemia رخ می دهد که طی آن بیلی روبین به سایر بافت ها نشت می کند و باعث ایجاد زردی در سفیدی چشم و پوست می گردد. یرقان در پی ناتوانی کبد در متابولیزه نمودن بیلی روبین رخ می دهد. علت بیماری یرقان در بزرگسالان می تواند یکی از علت های زیاد باشد:

هپاتیت A

هپاتیت B

هپاتیت C

هپاتیت D

هپاتیت E

سرطان پانکراس

کمبود G۶PD

انسداد مجاری صفراوی

سوء مصرف الکل

سرطان کبد

تالاسمی

سیروز کبدی (زخم کبدی، معمولاً به علت الکل)

تشکیل سنگ (سنگ‌های کلسترول ساخته شده از مواد چرب سخت یا سنگ‌های رنگی ساخته شده از بیلی روبین)

کم‌ خونی سلول داسی شکل

پانکراتیت حاد

واکنش ناسازگاری ABO

کم خونی همولیتیک ایمنی ناشی از مواد مخدر

تب زرد

سایر اختلالات خون مانند کم خونی همولیتیک (پارگی یا تخریب گلبول‌های قرمز خون که منجر به کاهش تعداد گلبول‌های قرمز در گردش خون می‌شود و باعث خستگی و ضعف می‌شود)

یک واکنش نامطلوب یا سوء مصرف دارو، مانند استامینوفن

علت زردی نوزادان و بیماری یرقان در آن ها

در بدو تولد ممکن است نوزادان با پوست زرد رنگ و چشمان متمایل به زرد به دنیا بیایند. در صورتیکه این زردی لحظاتی بعد از بین برود زردی یا یرقان نیست. در صورتی که تنها پوست آن ها در روز دوم ، سوم و چهارم با مقداری زردی همراه باشد نیز بیماری یرقان شدت کمی دارد اما اگر پس از سه سا چهار روز این زردی رفع نشد ، بایستی نوزاد جهت بررسی و تشخیص دقیق تر جهت ابتلا یا عدم ابتلا به زردی و یرقان به پزشک متخصص ارجاع گردد. علائم زردی نوزادان عبارتند از:

زردی سفیدی چشم و پوست صورت و بینی که بیش از یه روز طول بکشد

زردتر شدن روزانه پوست نوزاد.

بازو یا پا یا پوست روی شکم نوزاد زرد به نظر می رسد.

سفیدی چشم نوزاد به رنگ زرد متمایل می گردد

نوزاد به سختی از خواب بیدار شده و دچار حالت کسالت و مریضی است.

نوزاد تغذیه مناسب نداشته باشد و وزن اضافه نکند

با صدای بلند گریه کند.

 

انواع یرقان چیست

انواع یرقان عبارتند از:

1.یرقان همولیتیک یا همولاتیک ناشی از کم خونی

2.یرقان هپاتوسلولار یا کبدی

3.یرقان انسدادی یا ناشی از مسدود شدن مجاری صفراوی

4.یرقان ناشی از مصرف داروهایی که به کبد آسیب می رساند

5.یرقان ناشی از هیپربیلی روبینمی ارثی (زمینه وراثتی دارد )

عوارض بیماری زردی یا یرقان چیست؟

عوارض یرقان بسته به علت زمینه ای ، بیماری زمینه ای ، وضعیت و شدت بیماری می تواند متفاوت باشد. بیماری یرقان خود به خود باعث ایجاد عارضه جدی نمی شود اما در صورت عدم درمان مناسب و پیگیری بیماری می تواند منجر به عوارض متعدد و جدی برای بیمار گردد. برخی از عوارض بالقوه بیماری یرقان یا زردی عبارتند از:

1.پیش کبدی یا همولیتیک یا عوارض مرتبط با یرقان پیش کبدی

خطرات مربوط به تخریب بیش از حد گلبول های قرمز که می تواند منجر به آنمی شدشد ، کم خونی شدید ، شده و با علائمی همراه با تپش قلب ، احساس ضعف و خستگی همراه است.

 2.کبدی یا هماتوژنیک یا عوارض مرتبط با یرقان پیش کبدی

اختلالات کبدی مانند تخریب کبد که می تواند منجر به سیروز کبدی گردد و یا کبد چرب که ممکن است به التهاب و آسیب کبدی منجر شده و نهایتا منجر به نارسایی حاد کبد گردد.

عوارض مرتبط با عفونت های مزمن مانند هپاتیت که منجر به تخریب کبد ، نارسایی ، سرطان ، کارسینوم کبد ، گردد.

3.عوارض انسدادی یا صفراوی مرتبط با یرقان پس کبدی

انسداد مجاری صفراوی می تواند منجر به عفونت مجرای صفراوی همچون کلانژیت گردد و یا منجر به التهاب پانکراس ، پانکراتیت ، که نیاز به درمان فوری و جدی در هر دو مورد می باشد.

وجود تومور در مجرای صفراوی و انسداد آن که می تواند منجر به رشد و انتظار سرطان شده و به درمان های خاص نیازمند است.

4.یرقان در نوزادان و عوارض آن

تجمع بیلی روبین در مغز نوزادان می تواند منجر به سندرم کرلر-بازی Kernicterus شود که منجر به آسیب دائمی به مغز شده و با مشکلات شناختی ، شنوایی ، بینایی و حرکتی همراه است.

در صورت عدم درمان به موقع یرقان در نوزادان می تواند عوارض جدی همچون مشکلات حرکتی ، عصبی در آینده به همراه داشته باشد.

5.عوارض عمومی بیماری یرقان یا زردی

دسکومفورت و تغییرات و عوارض ظاهری ، پوستی و چشمی مانند زرد شدن سفیدی چشم.

درمان به موقع بیماری زردی یا یرقان می تواند از بروز عوارض گفته شده تا حد زیادی جلوگیری کند.

6.تجمع غیر مستقیم بیلی روبین

اگر یرقان به علت نقص ژنتیکی باشد ، خطرات ناشی از سندرم گیلبرت ، عمدتا درمان ناپذیر است ولی جای نگرانی نیست چرا که این بیماری باعث عوارض حدی نخواهد شد اما ممکن است کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد.

تشخیص بیماری یرقان چگونه امکان پذیر است؟ روش های تشخیص بیماری زردی 

تشخیص بیماری زردی یا یرقان به مراحل و آزمایش های مختلفی نیازمند است تا علت دقیق بیماری کشف گردد. مراحل کلی تشخیص بیماری زردی به شرح زیر می باشد:

1.تاریخچه پزشکی ، علائم و سوابق ، داروهای مصرفی ، معاینات فیزیکی مانند بزرگ شدن طحال یا کبد و بررسی هرنوع تماس با عوامل ایجاد کننده عفونت یا مسمومیت

2.آزمایش های خون همچون بیلی روبین که سطح آن را در خون بررسی می کند و آزمایش بررسی آنزیم های کبدی و تست عملکرد کبد همچون مانند AST (آسپارتات آمینوترانسفراز)، ALT (آلانین آمینوترانسفراز)، ALP (آلکالین فسفاتاز)، و گاما-گلوتامیل ترانسپپتیداز (GGT) و آزمایش های بررسی انواع هپاتیت

3.آزمایش های تصویربرداری مانند سونوگرافی کبد و بررسی ساختاری کیسه صفرا و یا سی تی اسکن و MRI برای گرفتن تصاویر دقیق تر

4.آندوسکوپی یا بیوپسی کبد برای بررسی مشکلاتی مانند خونریزی داخلی ، واریس های مری یا نمونه برداری بافت کبد.

5.آزمایشات دیگری همچون ادرار ، بررسی سابقه ژنتیک نیز می تواند صورت گیرد.

 درمان بیماری زردی یا یرقان و داروهای مرتبط ، بیماری یرقان چگونه درمان می شود؟

درمان بیماری یرقان بسته به نوع و شدت آن متفاوت است و ممکن است بسته به نوع و علت بیماری داروهای متفاوتی برای درمان آن توسط پزشک متخصص تجویز گردد. برخی از داروهایی که برای درمان بیماری یرقان مورد استفاده قرار می گیرند در زمره گروه های دارویی زیر قرار دارند.

1. در صورتی که بیماری یرقان یا زردی ناشی از ویروس هپاتیت باشد ممکن است داروهایی مانند انترفرون یا به صورت کلی داروهای ضد ویروسی خاص برای درمان هپاتیت B و C تجویز گردد.

2. جهت مدیریت فشار خون در ورید پورت و کاهش فشار خون در مواردی که بیماری یرقان ناشی از مشکلات کبدی است ممکن است داروهای کاهنده فشار خون تجویز گردد.

3. در صورتیکه بیماری زردی ناشی از بیماری کبدی باشد جهت کاهش تجمع مایعات در شکم داروهای دیورتیک تجویز می گردد.

4. داروهای ضد عفونی کننده و آنتی بیوتیک ها در صورت بروز عفونت های باکتریایی

5. در صورت التهاب کبد و یا هپاتیت داروهای ضد التهاب تجویز می گردد.

6. در مواردی خاص ممکن است پزشک برای کاهش میزان بیلی روبین در خون ، پلاسمفرز یا آفرزیستجویز نماید.

7. دقت کنید که مصرف خودسرانه دارو می تواند عوارض جدی داشته باشد و بایستی حتما تحت نظر پزشک متخصص تجویز دارو صورت پذیرد.

راهی برای پیشگیری از یرقان وجود دارد؟

در مقاله ای که به بیماری های کبدی پرداختیم به راه های پیشگیری از ابتلا به بیماری های کبدی نیز اشاره کردیم. از آن جایی که بیماری زردی یا یرقان می تواند در نتیجه ابتلا به اختلالات کبدی رخ دهد ، پیشنهاد می کنیم این مقاله را با عنوان " نارسایی کبد ، علائم و راه های پیشگیری از ابتلا " مطالعه نمایید.