● شیوع گسترده بیماری دیابت، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بهداشتی جهان است که تأثیرات زیادی بر روی سلامت بدن افراد مبتلا به آن و همچنین سیستم‌های درمانی دارد. اما تأثیرات جانبی بیماری دیابت چیست و در صورت کنترل نکردن این بیماری چه خطراتی فرد مبتلا را تهدید می‌کند؟
● در این پست، به بررسی 8 تاثیر دیابت بر بدن می‌پردازیم و نحوه مدیریت این تأثیرات را بررسی می‌کنیم.
انواع دیابت
● تاثیر دیابت بر بدن، به نوع دیابت نیز بستگی دارد. دو نوع اصلی دیابت وجود دارد: دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2.
● نوع 1 که دیابت نوجوانان یا دیابت وابسته به انسولین نیز نامیده می‌شود، درحقیقت یک نوع اختلال سیستم ایمنی است.
● در دیابت نوع 1، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله می‌کند و در نتیجه این حمله، توانایی بدن برای ساخت انسولین را از بین می‌برد. در دیابت نوع 1، برای زنده ماندن باید انسولین مصرف کنید.
● دیابت نوع 2 مربوط به مقاومت بدن به انسولین است. این نوع دیابت درگذشته در میان جمعیت‌های مسن‌تر دیده می‌شد، اما اکنون جمعیت‌های جوان‌تر نیز به دیابت نوع 2 مبتلا می‌شوند. دیابت نوع 2، نتیجه عادات روزانه در سبک زندگی، رژیم غذایی و میزان فعالیت بدنی افراد است.
● در دیابت نوع 2، در مراحل پیشرفته، لوزالمعده نیز انسولین کافی ترشح نمی‌کند. انسولین برای تامین انرژی سلول ضروری است و باعث می‌شود که قند موجود در خون برای تولید انرژی وارد سلول بشود. در این نوع دیابت نیز در نهایت نیاز به مصرف داروی انسولین هست.
● اکثر افراد می‌توانند به طور مؤثری مراحل اولیه دیابت را که به آن پیش دیابت نیز می‌گویند، با یک رژیم غذایی متعادل، ورزش و نظارت دقیق بر قند خون مدیریت کنند. داشتن یک سبک زندگی سالم می‌تواند از ابتلا به دیابت نوع 2 و عوارض تاثیر دیابت بر بدن جلوگیری کند.
● نوع دیگری از دیابت نیز وجود دارد که به آن دیابت بارداری می‌گویند. دیابت بارداری نیز وضعیتی از قند خون بالاست که در دوران بارداری ایجاد می‌شود.
● این نوع از دیابت می‌تواند خطر عوارض دوران بارداری را برای مادر و جنین افزایش دهد و علاوه بر این، می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را برای مادر و کودک در مراحل بعدی زندگی نیز افزایش دهد.
● در بیشتر مواقع می‌توان دیابت بارداری را ازطریق رژیم غذایی مناسب و ورزش کردن مدیریت کرد. در اکثر مواقع، دیابت بارداری پس از زایمان به شکل خودبه‌خود برطرف می‌شود.
● باید به این نکته توجه داشت که بیماری دیابت، یک بیماری قابل کنترل است.
تاثیر دیابت بر بدن و ارگان‌های مختلف
● افزایش قند خون ناشی از تاثیر دیابت بر بدن در طول زمان می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی ایجاد کند. برخی از اندام‌ها و سیستم‌های بدن که در دیابت دچار اختلال می‌شوند عبارت‌اند از:
- ○ قلب: آسیب رسیدن به عروق خونی و فشارخون بالا، بروز حملات قلبی یا نارسایی قلبی
- ○ چشم‌ها: آسیب به عروق خونی کوچک در پشت چشم، منجر به از دست دادن بینایی می‌شود.
- ○ پا: کاهش جریان خون و آسیب رساندن به اعصاب، احتمال عفونی شدن زخم و بهبود پیدا نکردن آن و افزایش خطر قطع عضو
- ○ گوش‌ها: دیابت بر نحوه انتقال سیگنال‌های عصبی از گوش داخلی به مغز تأثیر می‌گذارد و باعث کاهش شنوایی می‌شود
- ○ اعصاب: دیابت باعث ایجاد بی‌حسی یا درد در اندام‌ها می‌شود که انجام فعالیت‌های روزانه را سخت می‌کند
- ○ دهان: افزایش باکتری‌های مضر و ایجاد بیماری‌های لثه
- ○ رگ‌های خونی: آسیب به دیواره رگ‌های خونی و کاهش جریان خون
- ○ معده: آسیب به اعصاب معده و کندی یا توقف هضم
- ○ مغز: آسیب به رگ‌های خونی در مغز و ایجاد سکته مغزی یا از دست دادن حافظه
- ○ سلامت جنسی: آسیب رساندن به اعصاب و کاهش خون‌رسانی، ایجاد اختلال نعوظ و خشکی واژن
- ○ پوست: ایجاد عفونت‌های پوستی یا بروز تغییراتی مانند لکه‌های تیره روی پوست
- ○ کلیه‌ها: کاهش میزان فیلتر شدن مواد زائد توسط کلیه‌ها که ادامه این وضعیت منجر به بیماری مزمن کلیه می‌شود.
تاثیر دیابت بر قلب و عروق خونی
● اولین تاثیر دیابت بر بدن در سیستم قلبی – عروقی آشکار می‌شود. بیماری‌های قلبی و بیماری عروق خونی یکی از مشکلات رایج بسیاری از افرادی است که دیابت خود را کنترل نکرده‌اند. احتمال ابتلا به مشکلات قلبی و سکته مغزی در افراد دیابتی، حداقل دوبرابر بیشتر از افرادی است که این بیماری را ندارند.
● آسیب به عروق خونی یا آسیب عصبی نیز ممکن است باعث مشکلات پا بشود. این وضعیت در برخی موارد می‌تواند منجر به قطع عضو شود. افراد مبتلا به دیابت 10 برابر بیشتر از افرادی که این بیماری را ندارند، ناچار به قطع انگشتان پا و پاهایشان می‌شوند.
مطالعه بیشتر: بررسی علائم پای دیابتی
علائم:
● ممکن است تا زمانی که دچار حمله قلبی یا سکته نشده‌اید، متوجه علائم هشداردهنده نشوید. اختلال در رگ‌های خونیِ بزرگ‌پاها، می‌تواند باعث گرفتگی عضلات پا، تغییر رنگ پوست و بی‌حسی شود.
● خبر خوب این است که بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که کنترل دیابت ازطریق دارو، رژیم غذایی و ورزش می‌تواند کمک کند تا از بروز این مشکلات یا پیشرفتشان جلوگیری کنید.
تاثیر دیابت بر چشم‌ها
● دومین تاثیر دیابت بر بدن در چشم‌ها بروز پیدا می‌کند. دیابت علت اصلی از دست دادن بینایی در بین بزرگسالان 20 تا 74 ساله در ایالات متحده است که می‌تواند منجر به مشکلات چشمی و در صورت عدم درمان، باعث کوری بشود.
● برخی از مشکلات چشمی ایجاد شده در افراد دیابتی عبارت‌اند از:
- ○ گلوکوم
- ○ آب‌مروارید
- ○ رتینوپاتی دیابتی
علائم:
- ○ بروز مشکلات بینایی یا ازدست‌دادن ناگهانی بینایی
- ○ تاری دید
- ○ مشکل در خواندن
- ○ حساسیت به نور خورشید و سایر نورهای روشن
- ○ مشکل در دید خوب در شب
● آسیب چشم همیشه با بروز علائم همراه نیست، حتی زمانی که پیشرفت کرده باشد؛ بنابراین بسیار مهم است که حداقل سالی یکبار برای معاینه کامل، به چشم پزشک مراجعه کنید.
● مطالعات اخیر نشان می‌دهد که معاینه منظم چشم و درمان به موقع این نوع مشکلات، می‌تواند تا 90 درصد از موارد نابینایی مرتبط با تاثیر دیابت بر بدن جلوگیری کند. هرچه زودتر درمان مشکلات چشمی را شروع کنید، بهتر است.
تاثیر دیابت بر کلیه
● سومین تاثیر دیابت بر بدن، بر سیستم کلیوی است. بیماری دیابت به کلیه‌های شما آسیب می‌رساند و توانایی آن‌ها در فیلترکردن مواد زائد خون را بسیار کاهش می‌دهد. تشخیص میکروآلبومینوری یا حضور پروتئین در ادرار، می‌تواند نشانه‌ای از عدم عملکرد صحیح کلیه‌ها باشد.
● بیماری کلیوی مرتبط با دیابت، نفروپاتی دیابتی نامیده می‌شود. نفروپاتی دیابتی تا زمان فرارسیدن مراحل بعدی و پیشرفت بیماری، علائمی را نشان نمی‌دهد. به همین دلیل، اگر دیابت دارید پزشک شما را از نظر نفروپاتی ارزیابی می‌کند تا از آسیب غیرقابل جبران کلیه یا نارسایی کلیوی جلوگیری کند.
● البته مصرف داروهایی که قند و فشارخون را کاهش می‌دهند (حتی در صورتی که فشارخون بالا نداشته باشید) می‌توانند خطر نارسایی کلیه را تا 33 درصد کاهش دهند.
علائم:
● در اکثر موارد نفروپاتی دیابتی اولیه، عوامل مشهودی ندارد. این وضعیت در مراحل پیشرفته‌تر، می‌تواند باعث تورم پاها بشود.
تاثیر دیابت بر اعصاب
● اعصاب، چهارمین هدف تاثیر دیابت بر بدن به شمار می‌روند. دیابت باعث نوروپاتی دیابتی یا آسیب به اعصاب می‌شود. این وضعیت بر درک فرد از گرما، سرما و درد تأثیرگذار است. همچنین می‌تواند فرد را مستعد آسیب دیدگی کند. در چنین شرایطی، احتمال اینکه فرد متوجه آسیب‌ها و دردهای احتمالی نشود افزایش می‌یابد.
● علاوه بر این، تاثیر دیابت بر بدن می‌تواند منجر به تورم و نشت رگ‌های خونی در چشم بشود که به آن رتینوپاتی دیابتی می‌گویند. این وضعیت به بینایی آسیب می‌رساند و حتی ممکن است منجر به نابینایی کامل بشود. علائم وجود مشکلات چشمی، در ابتدا بسیار خفیف است، بنابراین مراجعه منظم به چشم پزشک در افراد دیابتی اهمیت بسیار زیادی دارد.
● همان‌طور که گفتیم، با گذشت زمان، سطح قند خون بالا می‌تواند به اعصاب آسیب برساند. حدود 70 درصد از افراد مبتلا به دیابت؛ این نوع آسیب به اعصاب را تجربه می‌کنند. آسیب‌های عصبی معمولاً از دست‌ها و پاها شروع می‌شود؛ اما می‌تواند معده، روده، مثانه، اندام تناسلی، قلب و سایر قسمت‌های بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
● در صورت تجربه علائم زیر باید فوراً به پزشک مراجعه کرد:
- ○ گزگز، درد یا بی‌حسی در دست یا پا
- ○ مشکلات معده مانند تهوع، استفراغ یا اسهال
- ○ عفونت‌های مثانه یا مشکل در تخلیه مثانه
- ○ مشکلات در ایجاد یا حفظ نعوظ
- ○ سرگیجه یا سبکی سر
● نگهداری قند خون در یک محدوده نرمال، برای جلوگیری از پیشرفت آسیب‌های عصبی ضروری است. در بسیاری از موارد، مصرف برخی از مکمل‌ها و داروها برای درد، حالت تهوع یا مشکلات جنسی نیز کمک کننده است.
● انواع مختلفی آسیب عصبی ناشی از تاثیر دیابت بر بدن عبارت‌اند از:
- 1. نوروپاتی دیابتی محیطی (Peripheral diabetic neuropathy) می‌تواند باعث درد و سوزش یا ازدست دادن احساس در پاها بشود. معمولاً از انگشتان پا شروع می‌شود و می‌تواند دست‌ها و سایر قسمت‌های بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
- 2. نوروپاتی اتونومیک (Autonomic neuropathy) ناشی از آسیب به اعصابی است که اندام‌های داخلی را کنترل می‌کنند. علائم آن عبارت‌اند از مشکلات جنسی، مشکلات گوارشی (وضعیتی به نام گاستروپارزی)، احساس پر بودن مثانه، سرگیجه و غش، یا عدم اطلاع از زمان پایین بودن قند خون.
- 3. آمیوتروفی دیابتی (Diabetic amyotrophy) باعث احساس درد شدید یا سوزش در لگن، ران و به دنبال آن احساس ضعف در عضلات ران می‌شود و یک وضعیت نادر است.
● گزینه‌های زیادی برای درمان درد وجود دارد. پزشک ممکن است یک ضد تشنج تجویز کند که برای دردهای عصبی نیز استفاده می‌شود. مصرف داروهایی مانند کرم‌ها یا پمادهای پوستی نیز یکی دیگر از گزینه‌هاست.
● علاوه بر این موارد، استفاده از وسیله‌ای به نام TENS (transcutaneous electrical nerve stimulation) نیز بسیار کمک کننده است.
تاثیر دیابت بر دندان‌ها
● ابتلا به دیابت افراد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های لثه قرار می‌دهد.
● هرچند خبر خوب این است که اگر قند خون خود را کنترل کنید، به طور منظم به دندانپزشک خود مراجعه کنید و هر روز با مسواک‌زدن، نخ دندان کشیدن و شستشو با دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده از دندان‌های خود به‌خوبی مراقبت کنید، می‌توانید از بروز مشکلات لثه، خطر ازدست دادن دندان‌ها و سایر عوارض مخرب تاثیر دیابت بر بدن جلوگیری کنید.
علائم:
● قرمزی، تورم و خونریزی راحت لثه‌ها
تاثیر دیابت بر پوست
● دیابت می‌تواند پوست که بزرگ‌ترین عضو بدن محسوب می‌شود را نیز تحت تاثیر قرار بدهد. کم‌آبی بدن و کمبود رطوبت بدن به دلیل قند خون بالا، می‌تواند باعث خشک‌شدن و ترک‌خوردن پوست پا بشود. در این شرایط، خشک کردن کامل پاها پس از حمام کردن یا شنا بسیار مهم است.
● می‌توان از وازلین یا کرم‌های ملایم استفاده کرد، اما مرطوب شدن بیش از حد این نواحی توصیه نمی‌شود. مشکلات پوستی مانند عفونت‌های قارچی نیز زنگ‌های هشداری هستند که نشان می‌دهند سطوح قند خون بیش از حد بالا است.
● علائم بیماری‌های قارچی عبارت‌اند از:
○ خارش در قسمت‌های مرطوب پوست، مانند زیر سینه‌ها، بین انگشتان دست‌وپا یا زیر بغل
○ خارش، درد یا ترشح غیرطبیعی واژن
● در صورت قطعی شدن تشخیص این عفونت‌های قارچی، پزشک برای درمان شان دارو تجویز می‌کند.
● دیابت کنترل نشده همچنین می‌تواند منجر به سه بیماری پوستی دیگر نیز بشود:
- ○ اراپتیو گزانتوماتوزیس (Eruptive xanthomatosis)
- ○ دیجیتال اسکلروزیس (Digital sclerosis)
- ○ درموپاتی دیابتی (Diabetic dermopathy)
● این بیماری‌های پوستی زمانی از بین می‌روند که قند خون تحت کنترل باشد.
تاثیر دیابت بر دستگاه تولید مثل
● تاثیر دیابت بر بدن و تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند باعث ایجاد وضعیتی به نام دیابت بارداری شود و به نوبه خود خطر ابتلا به فشارخون بالا را افزایش دهد. دو نوع بیماری فشارخون بالا وجود دارد که خانم‌ها باید در دوران بارداری مراقب آن باشند: پره اکلامپسی و اکلامپسی.
● در بیشتر موارد، دیابت بارداری به راحتی کنترل می‌شود و سطح گلوکز خون پس از تولد نوزاد به حالت عادی باز می‌گردد. علائم دیابت بارداری، مشابه سایر انواع دیابت است، اما علاوه بر آن‌ها ممکن است شامل عفونت‌های مکرری نیز بشود که بر واژن و مثانه تأثیر می‌گذارند.
● ممکن است نوزادان هنگام تولد، در خانم‌هایی که مبتلا به دیابت بارداری هستند، وزن بیشتری داشته باشند. این موضوع می‌تواند زایمان را از حالت طبیعی، سخت‌تر و پیچیده‌تر کند. گاهی پیش می‌آید که افراد چندین سال پس از زایمان نیز در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستند.
سیستم غدد درون‌ریز
● در صورت نبود انسولین کافی در بدن، بدن افراد دیابتی برای تأمین انرژی دست به دامن سوزاندن چربی‌ها می‌شود.
● دیابت، سطوح بالایی از مواد شیمیایی سمی از جمله اسیدها و اجسام کتونی را ایجاد می‌کند که ممکن است منجر به بیماری نام کتواسیدوز دیابتی شود.
● کتواسیدوز دیابتی یکی از عوارض جدی این بیماری است و علائم آن عبارت‌اند از:
- ○ تشنگی شدید
- ○ ادرار بیش از حد
- ○ خستگی
● در چنین شرایطی، نفس فرد بوی شیرینی پیدا می‌کند که این شیرینی، ناشی از افزایش سطح کتون در خون است. سطوح بالای قند خون و کتون‌های اضافی در ادرار می‌تواند کتواسیدوز دیابتی را تأیید کند. در صورت عدم درمان، این وضعیت می‌تواند منجر به ازدست دادن هوشیاری یا حتی مرگ شود.
مشکلات بدون علامت در دیابت
● برخی از مشکلات جدی و وضعیت‌های تهدید کننده سلامت که مرتبط با تاثیر دیابت بر بدن هستند، ممکن است علائمی نداشته باشند، مانند:
- ○ بیماری کلیوی
- ○ فشارخون بالا
- ○ بیماری قلبی
● افراد دیابتی، حتی در صورت بروز حمله قلبی ممکن است علائمی را تجربه نکنند یا اگر بیماری کلیوی داشته باشند، تا زمانی که کلیه‌هایشان آسیب نبیند، پی به هیچ‌گونه علامت واضحی نخواهند برد.
● با این حال اگر شما مبتلا به دیابت هستید، با رعایت توصیه‌های زیر، می‌توانید این مشکلات را سریعاً تشخیص دهید یا احتمال بروز آن‌ها را تا حد زیادی کاهش بدهید:
- ○ حداقل سالی یکبار به پزشک مراجعه کنید؛
- ○ داروهای دیابت خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید؛
- ○ اگر اضافه وزن دارید، سعی کنید وزن کم کنید و وزنتان را به محدوده نرمال برسانید؛
- ○ سالم غذا بخورید و وعده‌های غذایی را حذف نکنید؛
- ○ به طور منظم تمرین کنید؛
- ○ مصرف سیگار و سایر دخانیات را ترک کنید؛
- ○ برای کنترل قند خون، فشارخون و کلسترول اقدام کنید.
سخن پایانی در خصوص تاثیر دیابت بر بدن
● در این مقاله در خصوص بیماری دیابت صحبت کردیم و 8 تاثیر دیابت بر بدن را معرفی کردیم.
● سیستم قلبی – عروقی، چشم‌ها، کلیه‌ها، اعصاب، دندان‌ها، پوست، دستگاه تولید مثل و سیستم درون ریز، بخش‌هایی از بدن‌اند که در صورت کنترل نشدن بیماری دیابت، در معرض از کار افتادگی و آسیب‌اند.
● سبک زندگی سالم و فعالیت بدنی کافی، دو راه طلایی در پیشگیری و درمان بیماری دیابت‌اند. شما برای پیشگیری از دیابت چه اقداماتی انجام می‌دهید؟
منابع:
● healthline.com
● cdc.gov
● webmd.com
درج نظر