● بیماری زخم پپتیک زمانی رخ می‌دهد که زخم‌های باز یا زخمی در معده یا قسمت اول روده کوچک ایجاد شود. بسیاری از موارد بیماری زخم معده به این دلیل ایجاد می‌شود که یک عفونت باکتریایی پوشش محافظ دستگاه گوارش را می‌خورد. افرادی که به طور مکرر مسکن مصرف می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به زخم معده هستند.
بیماری زخم معده چیست؟
● بیماری زخم پپتیک وضعیتی است که در آن زخم‌های دردناک در پوشش معده یا قسمت اول روده کوچک (اثنی‌عشر) ایجاد می‌شوند. به طور معمول، یک لایه ضخیم از مخاط از پوشش معده در برابر شیره‌های گوارشی آن محافظت می‌کند. اما چیزهای زیادی می‌توانند این لایه محافظ را کاهش و به اسید معده اجازه می‌دهند به بافت آسیب برسانند.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به زخم معده هستند؟
● از هر 10 نفر یک نفر دچار زخم معده می‌شود. عوامل خطری که احتمال بروز زخم را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- ○ استفاده مکرر از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، گروهی از مسکن‌های رایج درد که شامل ایبوپروفن است
- ○ سابقه خانوادگی زخم
- ○ بیماری‌هایی مانند بیماری کبد، کلیه یا ریه
- ○ نوشیدن منظم الکل
- ○ سیگار کشیدن
چه چیزی باعث ایجاد زخم معده می‌شود؟
● مردم قبلاً فکر می‌کردند که استرس یا غذاهای خاص می‌توانند باعث ایجاد زخم شوند. اما محققان هیچ مدرکی برای حمایت از این نظریه‌ها پیدا نکرده‌اند. در عوض، مطالعات دو علت اصلی زخم معده را مشخص کردند:
- ○ باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H.pylori)
- ○ داروهای ضددرد NSAID
باکتری هلیکوباکتر پیلوری
● هلیکوباکتر پیلوری معمولاً معده را آلوده می‌کند. حدود 50 درصد از جمعیت جهان اغلب بدون هیچ علامتی این عفونت را دارند. محققان بر این باورند که افراد می‌توانند هلیکوباکتر پیلوری را از فردی به فرد دیگر به‌خصوص در دوران کودکی منتقل کنند.
● باکتری اچ پیلوری به لایه مخاطی در دستگاه گوارش می‌چسبد و سبب التهاب (تحریک) می‌شود که می‌تواند باعث از بین رفتن این پوشش محافظ شود. این تجزیه یک مشکل است؛ زیرا معده حاوی اسید قوی برای هضم غذا است. بدون لایه مخاطی برای محافظت از آن، اسید می‌تواند وارد بافت معده شود.
● با این حال، برای اکثر افراد وجود هلیکوباکتر پیلوری تأثیر منفی ندارد. فقط 10 تا 15 درصد از افراد مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری در نهایت دچار زخم معده می‌شوند.
مسکن‌ها
● یکی دیگر از علل اصلی بیماری زخم پپتیک، استفاده از NSAIDها است، گروهی از داروهایی که برای تسکین درد استفاده می‌شوند. NSAIDs می‌توانند در لایه مخاطی در دستگاه گوارش از بین بروند. داروهای زیر پتانسیل ایجاد زخم معده را دارند:
● استامینوفن یک NSAID نیست و به معده آسیب نمی‌رساند. افرادی که نمی‌توانند NSAID مصرف کنند اغلب به مصرف استامینوفن هدایت می‌شوند.
● همه کسانی که از NSAID استفاده می‌کنند دچار زخم نمی‌شوند. استفاده از NSAID همراه با عفونت هلیکوباکتر پیلوری به طور بالقوه خطرناک‌ترین است. افرادی که اچ پیلوری دارند و به طور مکرر از داروهای غیراستروئیدی استفاده می‌کنند، احتمال آسیب بیشتری به لایه مخاطی دارند و آسیب آنها می‌تواند شدیدتر باشد.
● احتمال ایجاد زخم ناشی از NSAID در موارد زیر افزایش می‌یابد:
- ○ مصرف دوزهای بالای داروهای مسکن
- ○ سن 70 سال یا بیشتر
- ○ زنان
- ○ هم‌زمان با مصرف داروهای NSAID از کورتیکواستروئیدها (داروهایی که ممکن است پزشک برای بیماری آسم، آرتریت روماتوئید یا لوپوس تجویز کند) استفاده کنید.
- ○ از NSAIDs به طور مداوم برای مدت طولانی استفاده کنید.
- ○ سابقه بیماری زخم معده داشته باشید.
علل نادر
● به‌ندرت، موقعیت‌های دیگر باعث بیماری زخم معده می‌شوند. افراد ممکن است پس از موارد زیر دچار زخم شوند:
- ○ بیماری شدید حاصل از عفونت‌ها یا بیماری‌های مختلف
- ○ انجام عمل جراحی
- ○ مصرف سایر داروها مانند استروئیدها
● در صورت داشتن یک بیماری نادر به نام سندرم زولینگر - الیسون (گاسترینوما) بیماری زخم پپتیک نیز ممکن است رخ دهد. این وضعیت تومور از سلول‌های تولیدکننده اسید را در دستگاه گوارش تشکیل می‌دهد. این تومورها می‌توانند سرطانی یا غیر سرطانی باشند. سلول‌ها مقادیر زیادی اسید تولید می‌کنند که به بافت معده آسیب می‌رساند.
آیا قهوه و غذاهای تند باعث ایجاد زخم معده می‌شوند؟
● این یک تصور غلط رایج است که قهوه و غذاهای تند می‌توانند باعث ایجاد زخم شوند. در گذشته ممکن است شنیده باشید که افراد مبتلا به زخم معده باید رژیم غذایی ملایمی داشته باشند. اما اکنون می‌دانیم که اگر زخم پپتیک دارید، همچنان می‌توانید از مصرف چنین غذاهایی لذت ببرید البته تا زمانی که علائمتان را بدتر نکنند.
برخی از علائم زخم معده چیست؟
● برخی از افراد مبتلا به زخم پپتیک هیچ علامتی را تجربه نمی‌کنند. اما به طور کلی علائم شامل:
- ○ درد خارش یا سوزش در ناحیه میانی یا بالای معده بین غذا یا در شب
- ○ دردی که با خوردن چیزی یا مصرف آنتی‌اسید به طور موقت از بین می‌رود
- ○ نفخ
- ○ سوزش سردل
- ○ حالت تهوع یا استفراغ
● در موارد شدید، علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ○ مدفوع تیره یا سیاه‌رنگ (به دلیل خونریزی)
- ○ استفراغ
- ○ کاهش وزن
- ○ درد شدید در ناحیه میانی تا بالای شکم
زخم معده چگونه تشخیص داده می‌شود؟
● پزشک ممکن است بتواند تشخیص را فقط با صحبت کردن در مورد علائم انجام دهد. اگر دچار زخم معده شدید و مسکن مصرف نمی‌کنید، احتمالاً علت آن عفونت اچ پیلوری است. برای تأیید تشخیص، به یکی از این آزمایشات زیر نیاز دارید:
آندوسکوپی
● اگر علائمتان شدیدی است، پزشک ممکن است آندوسکوپی فوقانی را توصیه کند تا مشخص شود آیا زخم معده دارید یا خیر. در این روش، پزشک یک آندوسکوپ (لوله‌ای کوچک و روشن با دوربین کوچک) را از گلو و معده وارد می‌کند تا ناهنجاری‌ها را بررسی کند.
آزمایشات اچ پیلوری
● اکنون آزمایش‌های هلیکوباکتر پیلوری به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند و پزشک درمان را برای کاهش علائم و از بین بردن باکتری‌ها انجام می‌دهد. تست تنفس ساده‌ترین راه برای کشف اچ پیلوری است. متخصص همچنین می‌تواند با آزمایش خون یا مدفوع، یا با نمونه‌برداری در طول آندوسکوپی فوقانی آن را جستجو کند.
تست‌های تصویربرداری
● به‌ندرت از تست‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس و سی‌تی‌اسکن برای تشخیص زخم استفاده می‌شود. باید مایع خاصی بنوشید که دستگاه گوارش را می‌پوشانند و زخم‌ها را برای دستگاه‌های تصویربرداری قابل‌مشاهده‌تر می‌کند.
آیا زخم‌های معده به خودی خود بهبود می‌یابند؟
● اگرچه گاهی اوقات زخم‌ها به خودی خود بهبود می‌یابند، اما نباید علائم هشدار دهنده را نادیده بگیرید. بدون درمان مناسب، زخم معده می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی جدی شود، از جمله:
- ○ خونریزی
- ○ سوراخ شدن (سوراخ از طریق دیواره معده)
- ○ انسداد خروجی معده (به دلیل تورم یا زخم) که راه عبور معده به روده کوچک را مسدود می‌کند
چه درمان‌هایی برای زخم معده وجود دارد؟
● اگر زخمتان خونریزی دارد، پزشک ممکن است در طی یک روش آندوسکوپی با تزریق دارو، آن را درمان کند. پزشک همچنین می‌تواند از یک گیره یا سوزاندن (بافت سوزان) برای بستن زخم و توقف خونریزی استفاده کند.
● پزشکان در بیشتر موارد زخم را با داروها درمان می‌کنند، از جمله:
- ○ مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI): این داروها اسید معده را کاهش می‌دهند که باعث بهبود زخم می‌شود.
- ○ مسدودکننده‌های گیرنده هیستامین (بلوکرهای H2): این داروها همچنین تولید اسید را کاهش می‌دهند.
- ○ آنتی‌بیوتیک‌ها: این داروها باکتری‌ها را از بین می‌برند. پزشکان از آنها برای درمان هلیکوباکتر پیلوری استفاده می‌کنند.
- ○ داروهای محافظ: مانند بانداژ مایع، این داروها زخم را در یک لایه محافظ می‌پوشانند تا از آسیب بیشتر با اسیدها و آنزیم‌های گوارشی جلوگیری کنند.
چگونه می‌توانم از زخم معده جلوگیری کنم؟
- ○ با پزشک در مورد داروهای جایگزین برای داروهای NSAID (مانند استامینوفن) برای تسکین درد صحبت کنید.
- ○ اگر نمی‌توانید مصرف NSAID را متوقف کنید، از پزشک بخواهید اقدامات محافظتی را برایتان توضیح دهد.
- ○ کمترین دوز مؤثر NSAID را انتخاب کنید و آن را با غذا مصرف کنید.
- ○ سیگار را ترک کنید
- ○ در حد اعتدال الکل بنوشید.
آیا زخم معده قابل درمان است؟
● برای اکثر افراد، درمانی که علت زمینه‌ای را هدف قرار می‌دهد (معمولاً عفونت باکتریایی اچ پیلوری یا استفاده از NSAID) در از بین بردن بیماری زخم پپتیک مؤثر است. با این حال، زخم‌ها می‌توانند دوباره ایجاد شوند، به‌خصوص اگر هلیکوباکتر پیلوری به طور کامل از سیستم بدنتان پاک نشده باشد یا به سیگار کشیدن یا استفاده از NSAIDها ادامه دهید.
مدت زمان بهبودی زخم معده چقدر است؟
● درمان زخم معمولاً چند هفته طول می‌کشد تا بهبود یابد.
آیا نوشیدن شیر به زخم معده کمک می‌کند؟
● خیر. شیر ممکن است به طور موقت درد زخم را تسکین دهد؛ زیرا پوشش معده را می‌پوشاند. اما همچنین باعث می‌شود معده اسید و شیره گوارشی بیشتری تولید کند که زخم را بدتر می‌کند.
آیا مصرف آنتی‌اسیدها بی‌خطر است؟
● آنتی‌اسیدها به طور موقت علائم زخم را تسکین می‌دهند. با این حال، می‌توانند با اثربخشی داروهای تجویز شده تداخل داشته باشند. با پزشک مشورت کنید که آیا مصرف آنتی‌اسیدها در حین درمان بی‌خطر است یا خیر.
بیماران دارای زخم معده چه باید بخورند؟
● هیچ غذایی ثابت نشده است که تأثیر منفی یا مثبتی بر زخم پپتیک دارد. با این حال، خوردن یک رژیم غذایی مغذی به همراه ورزش و خواب کافی برای سلامت کلی بدن مفید است.
چه سؤالاتی باید از پزشکم بپرسم؟
● اگر زخم معده دارید، بهتر است سؤالات زیر را از پزشک بپرسید:
- ○ به‌جای NSAID از چه مسکنی می‌توانم استفاده کنم؟
- ○ چگونه می‌توانم بفهمم که عفونت هلیکوباکتر پیلوری از بین رفته؟
- ○ چگونه متوجه شویم که زخم بهبود یافته است؟
- ○ برای تسکین علائم در خانه در طول درمان چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
شکوه رضایی | 1402/05/12
آیا دارهای کلسیم و گلوکوزامین برای زخم معده ضرر دارد؟
پاسخ خانم دکتر دنیایی:
با سلام خیر مصرف این مکمل ها البته بعد از غذا مشکلی ندارد