● نارسایی کلیه زمانی اتفاق میافتد که کلیهها دیگر نمیتوانند خون را به درستی فیلتر کنند. این حالت باعث میشود که سموم در بدن جمع شوند. عوامل مختلفی میتوانند باعث نارسایی کلیه شوند و بدون درمان سریع، میتوانند تهدید کننده زندگی باشند.
● کلیهها یک جفت اندام هستند که در ناحیه کمر و یک کلیه در هر طرف ستون فقرات قرار دارد. نارسایی کلیه زمانی اتفاق میافتد که کلیهها توانایی خود را در تصفیه کافی مواد زائد از خون از دست میدهند.
● کلیهها خونتان را فیلتر میکنند و سموم را از بدن خارج میکنند. این سموم به مثانه میروند و با ادرار دفع میشوند. هنگامی که کلیهها به درستی کار نمیکنند، به نارسایی کلیه مبتلا میشوید.
● عوامل زیادی میتوانند در سلامت و عملکرد کلیه اختلال ایجاد کنند، مانند:
- ○ برخی بیماریهای حاد و مزمن
- ○ قرار گرفتن در معرض سمی با آلایندههای محیطی یا برخی داروها
- ○ کم آبی شدید
- ○ جریان خون ناکافی به کلیهها
- ○ ترومای کلیوی
انواع نارسایی کلیه
● پنج نوع مختلف نارسایی کلیه وجود دارد. نارسایی حاد کلیه زمانی رخ میدهد که کلیهها به طور ناگهانی به درستی کار نمیکنند. نارسایی مزمن کلیه به مرور زمان رخ میدهد.
● پنج نوع نارسایی کلیه عبارتند از:
نارسایی پیش کلیوی حاد
● جریان ناکافی خون به کلیهها میتواند باعث نارسایی پیش کلیوی حاد شود. کلیهها بدون جریان خون کافی نمیتوانند سموم را از خون فیلتر کنند. این نوع نارسایی کلیه معمولاً پس از مشخص شدن علت کاهش جریان خون قابل درمان است.
نارسایی حاد ذاتی کلیه
● نارسایی حاد ذاتی کلیه میتواند در اثر ضربه مستقیم به کلیهها، مانند ضربه فیزیکی یا تصادف ایجاد شود. علل دیگر عبارتند از اضافه بار سموم و ایسکمی که باعث کمبود اکسیژن به کلیهها است. ایسکمی میتواند ناشی از خونریزی شدید، شوک، انسداد رگ خونی کلیوی و گلومرولونفریت باشد، وضعیتی که در آن رگهای خونی کوچک در کلیه ملتهب میشوند.
نارسایی پیش کلیوی مزمن
● هنگامی که برای مدت طولانی خون کافی به کلیهها جریان نداشته باشد، کلیهها شروع به کوچک شدن میکنند و توانایی عملکرد خود را از دست میدهند.
نارسایی مزمن ذاتی کلیه
● این حالت زمانی اتفاق میافتد که به دلیل بیماری کلیوی ذاتی به کلیهها آسیب طولانی مدت وارد شود. بیماری کلیوی ذاتی مزمن از ضربه مستقیم به کلیهها مانند خونریزی شدید یا کمبود اکسیژن ایجاد میشود.
نارسایی پس کلیوی مزمن
● انسداد طولانی مدت مجاری ادراری مانع از ادرار میشود. این حالت باعث فشار و در نهایت آسیب کلیه میشود.
علائم نارسایی کلیه چیست؟
● نارسایی کلیه در مراحل اولیه اغلب علائم قابل توجهی ایجاد نمیکند. با توجه به مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، حدود 90 درصد از افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه نمیدانند که به آن مبتلا هستند.
● با پیشرفت بیماری کلیوی، علائم احتمالی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- ○ کاهش مقدار ادرار
- ○ تورم پاها و مچ پاها به دلیل احتباس مایعات ناشی از نارسایی کلیهها در دفع ضایعات
- ○ تنگی نفس غیر قابل توضیح
- ○ خواب آلودگی یا خستگی بیش از حد
- ○ حالت تهوع مداوم
- ○ گیجی
- ○ درد یا فشار در قفسه سینه شما
- ○ تشنج
- ○ کما
علائم اولیه نارسایی کلیه
● تشخیص علائم مرحله اولیه بیماری کلیوی ممکن است دشوار باشد. این علائم اغلب کم و به سختی قابل شناسایی هستند. علائم اولیه نارسایی کلیه شامل موارد زیر است:
- ○ کاهش خروجی ادرار
- ○ تورم در اندامها ناشی از احتباس مایعات
- ○ تنگی نفس
رنگ ادرار در نارسایی کلیه
● رنگ ادرارتان نشان دهنده سلامت بدن شماست. تا زمانی که آسیب به کلیهها پیشرفت نکرده باشد، رنگ ادرار چیز زیادی در مورد وضعیت عملکرد کلیه نمیگوید.
● با این حال، تغییر رنگ ادرار ممکن است یک علامت هشدار دهنده برای برخی مشکلات باشد.
○ شفاف یا زرد کم رنگ. ادرار شفاف یا زرد کم رنگ نشان میدهد که بدنتان به خوبی هیدراته شده است. این رنگ در بیشتر موارد ایدهآل است.
○ زرد تیره یا کهربایی. ممکن است دچار کم آبی شده باشید. سعی کنید آب بیشتری بنوشید و مصرف نوشابههای تیره، چای یا قهوه را کاهش دهید.
○ نارنجی. میتواند نشانه کم آبی بدن باشد، یا ممکن است نشانه صفرا در جریان خون باشد. بیماری کلیوی معمولاً باعث این رنگ نمیشود.
○ صورتی یا قرمز. ادرار با رنگ صورتی یا کمی قرمز ممکن است دارای خون باشد. همچنین ممکن است در اثر برخی مواد غذایی مانند چغندر یا توت فرنگی ایجاد شود. آزمایش ادرار میتواند تفاوت را تشخیص دهد.
○ کفآلود. ادرار با حبابهای اضافی نشانهای از وجود پروتئین زیادی در آن است. وجود پروتئین در ادرار نشانه بیماری کلیوی است.
علت ایجاد نارسایی کلیه چیست؟
● نارسایی کلیه میتواند نتیجه شرایط یا علل مختلفی باشد. به گفته بنیاد ملی کلیه، دو عامل شایع فشار خون بالا و دیابت هستند.
● افرادی که بیشتر در معرض خطر هستند معمولاً یک یا چند مورد از موارد زیر را دارند:
از دست دادن جریان خون به کلیهها
● از دست دادن ناگهانی جریان خون به کلیهها میتواند باعث نارسایی کلیه شود. برخی از شرایطی که باعث از دست دادن جریان خون به کلیهها میشوند عبارتند از:
- ○ حمله قلبی
- ○ بیماری قلبی
- ○ زخم کبد یا نارسایی کبد
- ○ کم آبی بدن
- ○ سوختگی شدید
- ○ عکسالعملهای آلرژیتیک
- ○ عفونت شدید، مانند سپسیس
● فشار خون بالا و داروهای ضدالتهابی نیز میتوانند جریان خون را محدود کنند.
مشکل در دفع ادرار
● هنگامی که بدن شما نمیتواند ادرار را دفع کند، سموم ایجاد میشوند و کلیهها را تحت تأثیر قرار میدهند. برخی از سرطانها میتوانند مجاری ادرار را مسدود کنند، مانند:
- ○ سرطان پروستات، شایعترین نوع سرطان در مردان است
- ○ سرطان روده بزرگ
- ○ سرطان گردن
- ○ سرطان مثانه
● سایر شرایط میتوانند با عمل ادرار تداخل کنند و احتمالاً منجر به نارسایی کلیه شوند، از جمله:
- ○ سنگ کلیه
- ○ پروستات بزرگشده
- ○ لخته شدن خون در دستگاه ادراری
- ○ آسیب به اعصابی که مثانه را کنترل میکنند
دلایل دیگر
● برخی از عوامل دیگر که ممکن است منجر به نارسایی کلیه شود عبارتند از:
- ○ وجود لخته خون در داخل یا اطراف کلیه
- ○ عفونت
- ○ مسمومیت با فلزات سنگین
- ○ مواد مخدر و الکل
- ○ واسکولیت، التهاب رگهای خونی
- ○ لوپوس، یک بیماری خودایمنی است که میتواند باعث التهاب بسیاری از اندامهای بدن شود
- ○ گلومرولونفریت، التهاب رگهای خونی کوچک کلیهها
- ○ سندرم اورمیک همولیتیک که شامل تجزیه گلبولهای قرمز خون به دنبال عفونت باکتریایی، معمولاً روده است.
- ○ مولتیپل میلوما، سرطان سلولهای پلاسما در مغز استخوان
- ○ اسکلرودرمی، یک بیماری خودایمنی که بر پوست تأثیر میگذارد
- ○ پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک، اختلالی که باعث لخته شدن خون در عروق کوچک میشود.
- ○ داروهای شیمی درمانی که سرطان و برخی بیماریهای خودایمنی را درمان میکنند
- ○ رنگهای مورد استفاده در برخی از آزمایشات تصویربرداری
- ○ آنتیبیوتیکهای خاص
- ○ دیابت کنترل نشده
آزمایش تشخیص نارسایی کلیه
● پزشک میتواند از چندین آزمایش برای تشخیص نارسایی کلیه استفاده کند. برخی از رایجترین آزمایشها شامل موارد زیر است:
○ آزمایش ادرار. پزشک ممکن است برای آزمایش هر چیز غیرعادی، از جمله پروتئین غیرمعمول یا قندی که در ادرار میریزد، نمونه ادرار بگیرد. پزشک همچنین ممکن است معاینه رسوب ادرار را برای بررسی گلبولهای قرمز و سفید خون، سطوح بالای باکتری و تعداد زیادی ذرات لولهای شکل به نام گچ سلولی انجام دهد.
○ اندازه گیری حجم ادرار. اندازه گیری برون ده ادرار یکی از سادهترین آزمایشها برای کمک به تشخیص نارسایی کلیه است. بهعنوانمثال، برون ده ادرار پایین ممکن است نشان دهد که بیماری کلیوی به دلیل انسداد ادرار است که میتواند ناشی از بیماریها یا صدمات متعدد باشد.
○ آزمایش خون. پزشک ممکن است آزمایش خون را برای اندازه گیری موادی که توسط کلیهها فیلتر میشوند، مانند نیتروژن اوره خون و کراتینین تجویز کند. افزایش سریع این سطوح ممکن است نشان دهنده نارسایی حاد کلیه باشد.
○ تصویربرداری. آزمایشهایی مانند سونوگرافی، ام آر آی و سی تی اسکن تصاویری از کلیهها و مجاری ادراری برای شناسایی انسداد یا سایر مشکلات ارائه میدهند.
○ نمونه بافت کلیه. نمونههای بافتی برای رسوبات غیرعادی، اسکار یا ارگانیسمهای عفونی بررسی میشوند. پزشک از بیوپسی کلیه برای جمعآوری نمونه بافت استفاده میکند.
مراحل بیماری نارسایی مزمن کلیه
● بیماری کلیوی به پنج مرحله طبقهبندی میشود. این موارد از بسیار خفیف (مرحله 1) تا نارسایی کامل کلیه (مرحله 5) متغیر است. با پیشرفت مراحل، علائم و عوارض افزایش مییابند.
مرحله 1 نارسایی کلیه
● این مرحله بسیار خفیف است. ممکن است هیچ علامتی نداشته باشید و هیچ عارضه قابل مشاهدهای نداشته باشید؛ اما مقداری آسیب کلیه وجود دارد.
● هنوز هم میتوان با حفظ یک سبک زندگی سالم، پیشرفت را مدیریت کرد و آن را کاهش داد. این کار شامل خوردن یک رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و عدم استفاده از محصولات تنباکو است. حفظ وزن متناسب نیز مهم است.
● اگر دیابت دارید، کنترل قند خون بسیار مهم است.
مرحله 2 نارسایی کلیه
● مرحله 2 بیماری کلیوی هنوز یک شکل خفیف در نظر گرفته میشود، اما مسائل قابل تشخیص مانند پروتئین در ادرار یا آسیب فیزیکی به کلیهها ممکن است آشکارتر باشد.
● همان رویکردهای سبک زندگی که در مرحله 1 کمک کرد هنوز در مرحله 2 استفاده میشوند. همچنین ایده خوبی است که با پزشک در مورد سایر عوامل خطر که میتوانند باعث پیشرفت سریعتر بیماری شوند، مانند بیماری قلبی، التهاب و اختلالات خونی صحبت کنید.
مرحله 3 نارسایی کلیه
● در این مرحله کلیهها آنطور که باید کار نمیکنند.
● مرحله 3 بیماری کلیه گاهی اوقات به مراحل 3a و 3b تقسیم میشود. آزمایش خونی که میزان مواد زائد بدن را اندازه گیری میکند به پزشکان کمک میکند تا بین این دو تمایز قائل شوند.
● علائم ممکن است در این مرحله آشکارتر شوند. تورم در دستها و پاها، کمردرد و تغییر در تکرر ادرار محتمل است.
● تغییر سبک زندگی ممکن است به بهبود علائم کمک کند. پزشک همچنین ممکن است داروهایی را برای درمان بیماریهای زمینهای که میتوانند نارسایی کلیه را تسریع کند، تجویز کند.
مرحله 4 نارسایی کلیه
● مرحله 4 بیماری کلیوی متوسط تا شدید در نظر گرفته میشود. کلیهها خوب کار نمیکنند، اما هنوز در نارسایی کامل کلیه قرار ندارید. علائم میتوانند شامل کم خونی، فشار خون بالا و بیماری استخوان باشد.
● سبک زندگی سالم هنوز حیاتی است. پزشک احتمالاً یک برنامه درمانی مشخص برای کاهش آسیب کلیه برایتان تجویز میکند.
مرحله 5 نارسایی کلیه
● در مرحله 5، کلیهها در حال نزدیک شدن به یا نارسایی کامل هستند. علائم از دست دادن عملکرد کلیه مشهود خواهد بود، مانند استفراغ و حالت تهوع، مشکل در تنفس، خارش پوست و غیره.
● در این مرحله، به دیالیز منظم یا پیوند کلیه نیاز خواهید داشت.
درمان نارسایی کلیه
● گزینههای درمانی مختلفی برای نارسایی کلیه در دسترس است. نوع درمان شما به علت نارسایی کلیه و همچنین مرحله آن بستگی دارد.
دیالیز
● دیالیز با استفاده از دستگاه، خون را فیلتر و تصفیه میکند. دستگاه عملکرد کلیهها را انجام میدهد. بسته به نوع دیالیز، ممکن است به یک دستگاه بزرگ یا یک کیسه کاتتر قابل حمل متصل باشید.
● همراه با دیالیز، ممکن است لازم باشد از یک رژیم غذایی کم پتاسیم و کمنمک پیروی کنید.
● دیالیز نارسایی کلیه را درمان نمیکند، اما اگر به طور منظم به درمانهای برنامهریزیشده بروید، میتواند طول عمرتان را افزایش دهد.
پیوند کلیه
● یکی دیگر از گزینههای درمانی پیوند کلیه است. کلیه پیوندی میتواند به طور کامل کار کند، بنابراین دیگر نیازی به دیالیز ندارید.
● معمولاً برای دریافت کلیه اهدایی که با بدنتان سازگار است، باید منتظر اهدا کننده بمانید.
● جراحی پیوند ممکن است گزینه درمانی مناسبی برای همه نباشد. همچنین ممکن است جراحی ناموفق باشد.
● باید پس از جراحی از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده کنید تا از دفع کلیه جدید توسط بدن جلوگیری شود. این داروها عوارض جانبی خاص خود را دارند که برخی از آنها میتواند جدی باشند.
● با پزشک در مورد اینکه آیا کاندید مناسبی برای پیوند کلیه هستید یا خیر صحبت کنید.
اصلاح سبک زندگی
● به حداقل رساندن مصرف الکل و ایجاد تغییرات خاص در رژیم غذایی ممکن است به جلوگیری از پیشرفت نارسایی کلیه به یک بیماری شدیدتر کمک کند.
کاهش مصرف الکل
● اگر نارسایی کلیه دارید و الکل مصرف میکنید، کلیه ها مجبور میشوند سختتر از آنچه که قبلاً کار میکردند کار کنند. الکل از سیستم بدنتان متابولیزه نمیشود، بنابراین تا زمانی که دیالیز نکنید تا آن را از خون خود خارج کنید، اثرات آن را احساس خواهید کرد.
● آبجو و شراب نیز حاوی مقادیر زیادی فسفر هستند. اگر کلیهها نتوانند آن را فیلتر کنند، مشکلات قلبی شدید و حتی مرگ ممکن است رخ دهد.
● اگر نارسایی کلیه یا بیماری کلیوی در مراحل بالاتر دارید، پزشک به شما توصیه میکند تعداد دفعات مصرف الکل را محدود کنید. برای برخی افراد، حذف کامل الکل از رژیم غذایی ممکن است بهترین گزینه باشد.
تغییر رژیم غذایی
● رژیم غذایی خاصی برای افراد مبتلا به نارسایی کلیه وجود ندارد. دستورالعملها برای آنچه میخورید اغلب به مرحله بیماری کلیوی و سلامت کلیتان بستگی دارد. برخی از توصیهها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
○ محدود کردن سدیم و پتاسیم. میزان مصرف این دو ماده مغذی را کنترل کنید. سعی کنید روزانه کمتر از 2000 میلیگرم از سدیم (نمک) و پتاسیم مصرف کنید.
○ محدود کردن فسفر. مانند سدیم و پتاسیم، خوب است که مقدار فسفری که در روز میخورید را محدود کنید. سعی کنید کمتر از 1000 میلیگرم مصرف کنید.
○ پیروی از دستورالعملهای پروتئینی. در بیماری کلیوی زودرس و متوسط، ممکن است بخواهید مصرف پروتئین را کاهش دهید. با این حال، در مرحله نهایی نارسایی کلیه، بسته به توصیه پزشک، ممکن است پروتئین بیشتری بخورید.
● فراتر از این دستورالعملهای کلی، ممکن است پزشک از شما بخواهد در صورت ابتلا به بیماری کلیوی از مصرف برخی غذاها اجتناب کنید.
دیابت و نارسایی کلیه
● بدون مدیریت دیابت، قند خون بالا میتواند به کلیهها آسیب برساند. آسیب میتواند با گذشت زمان بدتر شود.
● نفروپاتی دیابتی، یا آسیب کلیوی ناشی از دیابت نوع 1 یا نوع 2، قابل برگشت نیست. مدیریت قند خون و فشار خون ممکن است به پیشگیری یا محدود کردن آسیب کلیه کمک کند. مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک نیز مهم است.
● اگر دیابت دارید، پزشک احتمالاً غربالگریهای منظم را برای نظارت بر نارسایی کلیه انجام میدهد.
● خطر ابتلا به نفروپاتی دیابتی. هر چه بیشتر با دیابت زندگی کنید افزایش مییابد.
● دیابت شایعترین علت نارسایی کلیه است. حدود یک سوم بزرگسالان مبتلا به دیابت به بیماری کلیوی مبتلا هستند.
امید به زندگی با نارسایی کلیه
● نمیتوان دقیقاً تخمین زد که فرد مبتلا به نارسایی کلیه چقدر زنده خواهد ماند. هر فرد مبتلا به نارسایی کلیه متفاوت است.
● به طور کلی، بنیاد ملی کلیه میگوید فردی که دیالیز میشود میتواند انتظار داشته باشد تا زمانی که درمان خود را دنبال کند، به طور متوسط بین 5 تا 10 سال زنده بماند. برخی افراد بیش از 20 یا 30 سال عمر میکنند.
● عواملی که میتوانند در امید به زندگی نقش داشته باشند عبارتند از:
- ○ سن
- ○ مرحله بیماری کلیوی
- ○ سایر شرایط همزیستی
● در مراحل نهایی نارسایی حاد کلیه، به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز خواهید داشت.
عوارض نارسایی کلیه
● نارسایی کلیه میتواند منجر به عوارض مختلفی شود، مانند:
○ کم خونی. وقتی کلیهها به درستی کار نمیکنند، بدن ممکن است نتواند به درستی گلبولهای قرمز خونی ایجاد کند. کم خونی اصطلاح پزشکی برای کاهش تعداد گلبولهای قرمز خون است.
○ ضعف استخوان. آسیب به کلیهها میتواند تعادل مواد معدنی بدن مانند فسفر و کلسیم را مختل کند. این عدم تعادل میتواند منجر به ضعیفشدن استخوانها شود.
○ احتباس مایع. اگر کلیهها نتوانند به اندازه کافی آب را از خونتان فیلتر کنند، ممکن است در معرض خطر احتباس مایعات، به ویژه در قسمت پایینتنه خود باشید.
○ بیماری قلبی. بیماری قلبی میتواند منجر به نارسایی کلیه شود یا نارسایی کلیه میتواند منجر به بیماری قلبی شود. بر اساس یک مطالعه در سال 2018، بیماری قلبی شایعترین علت مرگ در افرادی است که دیالیز میشوند.
○ هایپرکالمی. نارسایی کلیه میتواند منجر به هایپرکالمی یا افزایش سطح پتاسیم شود. در موارد شدید، هیپرکالمی میتواند منجر به نارسایی قلبی شود.
○ اسیدوز متابولیک. اختلال در عملکرد کلیه میتواند منجر به اسیدوز متابولیک شود، به این معنی که مایعات بدنتان حاوی اسید بیش از حد است. اسیدوز متابولیک میتواند عوارضی مانند سنگ کلیه یا بیماری استخوان ایجاد کند.
● عوارض ثانویه. بسیاری از افراد مبتلا به نارسایی کلیه دچار عوارض ثانویه میشوند مانند:
- ○ افسردگی
- ○ نارسایی کبد
- ○ تجمع مایع در ریهها
- ○ نقرس
- ○ آسیب عصبی
- ○ عفونتهای پوستی
پیشگیری از نارسایی کلیه
● میتوانید اقداماتی را برای کاهش خطر نارسایی کلیه انجام دهید.
● هنگام مصرف داروهای بدون نسخه، دستورالعملها را دنبال کنید. مصرف دوزهای بیش از حد بالا، حتی داروهای رایج مانند آسپرین، میتواند سطوح بالایی از سم را در مدت زمان کوتاهی ایجاد کند.
● بسیاری از بیماریهای کلیه یا مجاری ادراری زمانی که به درستی مدیریت نمیشوند منجر به نارسایی کلیه میشوند.
همچنین میتوانید با روشهای زیر به کاهش خطر نارسایی کلیه کمک کنید:
● حفظ یک سبک زندگی سالم
● مصرف داروهای تجویز شده طبق دستور و عدم مصرف بیش از حد دارو
● مدیریت شرایطی مانند دیابت و فشار خون بالا و پیروی از توصیههای پزشک
پیش آگاهی و چشم انداز نارسایی کلیه
● پیش آگاهی، یا چشم انداز، برای افراد مبتلا به نارسایی کلیه به طور گستردهای بسته به عوامل مختلفی است. شامل:
○ علت زمینهای
○ مدیریت علت زمینهای
○ عواملی مانند فشار خون بالا یا دیابت
○ مرحله بیماری کلیوی در زمان تشخیص
● درمان مناسب و تغییر شیوه زندگی ممکن است بتواند بیماریتان را بهبود بخشد. خوردن یک رژیم غذایی متعادل، کاهش مصرف غذاهای مضر برای کلیه، کاهش مصرف الکل و درمان هرگونه مشکل اساسی ممکن است به محافظت از سلامت و افزایش عمرتان کمک کند.
سخن آخر
● نارسایی کلیه میتواند به طور ناگهانی یا به دلیل آسیب طولانی مدت ایجاد شود. علل احتمالی زیادی برای نارسایی کلیه وجود دارد، از جمله دیابت، فشار خون بالا، قرار گرفتن در معرض سطوح بالای دارو، کم آبی شدید، ضربه به کلیه یا عوامل دیگر.
● بیماری کلیوی به پنج مرحله طبقهبندی میشود. این موارد از نارسایی بسیار خفیف تا نارسایی کامل کلیه متغیر است. با پیشرفت مراحل، علائم و عوارض افزایش مییابند.
● اگر دچار نارسایی کلیه هستید، به پزشک مراجعه کنید تا بهترین راه درمانی را برایتان مشخص کند.
درج نظر