تب زرد چیست؟ علت ،علائم ، راه های پیشگیری و درمان

بیماری تب زرد چیست؟ تب زرد به انگلیسی

تب زرد بیماری ویروسی حاداست با نام انگلیسی yellow fever که توسط پشه ی مبتلا به ویروس تب زرد به نام نیش پشه آئدس اجیپتی به انگلیسی Aedes aegypti و Haemagogus به انسان منتقل می گردد. این ویروس از خانواده ژنوس زیکا و فلویویریده بوده و عمدتا در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر آمریکای جنوبی و آفریقا شایع است. در بین موجودات زنده ، انسان و میمون بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.

علت ایجاد بیماری تب زرد چیست؟

هنگامی که انسان یا میمون مبتلا به ویروس تب زرد توسط یک پشه آئدس گزیده می شود ، ویروس از طریق جریان خون پشه ، وارد بدن او شده و قبل از استقرار در بزاق دهان پشه گردش می نماید. زمانی که پشه انسان یا میمون دیگری را مورد گزش قرار دهد ، ویروس وارد جریان خون میزبان شده و ممکن است موجب بیماری گردد. در برخی مناطقی که پیش از این اشاره شد خطر ابتلا به این بیماری بسیار بیش از سایر مناطق است و لازم است قبل از سفر تمهیدات لازم و واکسن را جدی بگیرید. افراد مسن نسبت به سایرین در صورت ابتلا به بیماری تب زرد ، در معرض خطرات جدی تری قرار می گیرند.

علائم بیماری تب زرد چیست؟

علائم بیماری تب زرد در روزهای اولیه ابتلا به این بیماری خود را نشان نمی دهد. این علائم معمولا بین 3 تا 6 روز پس از گزیده شدن توسط پشه مهاجم خود را نشان می دهد. علائم بیماری تب زرد معمولا در دو مرحله خود را نشان می دهد.

مرحله اول علائم و دوره بیماری تب زرد ، مرحله آسیب خفیف

مرحله اول شامل آسیب خفیف است و زمان بروز علائم آن 3 تا 6 روز پس از گزیده شدن توسط پشه آلوده خود را نشان می دهد.

علائم شامل موارد زیر است:

1.تب بالا که می تواند به شدت بالا رفته و به 39 تا 40 درجه سانتی گراد برسد.

2.سردرد شدید در ناحیه پشت سر و پیشانی.

3.درد در ناحیه مفاصل به ویژه در ناحیه گردن ، شانه و کمر و دردهای عضلانی.

4.درد در ناحیه کمر

5.خستگی و ضعف و بیحالی عمومی.

6.در برخی موارد تهوع و استفراغ نیز می تواند رخ دهد.

7.درد در ناحیه شکم نیز یکی از عوامل شایع دیگر است.

در مرحله اول بروز علائم ، معمولا علائم پس از 3 یا 4 روز کاهش میابد اما در صورت عدم بهبود ، این بیماری می تواند به مرحله دوم پیشرفت نماید.

مرحله دوم علائم و دوره بیماری تب زرد ، مرحله پیشرفته یا جدی

زمانی که بیماری تب زرد وارد فاز پیشرفته خود می شود که در حدود یک تا دوروز از علائم بهبود اولیه گذشته باشد و بیماری وارد علائم جدی تری می شود. این علائم شامل موارد زیر می شود:

1.تب مجدد شروع شده و به شدت افزایش میابد.

2.به دلیل اختلالات در کبد پوست و چشم زرد شده و تجمع بیلی روبین در خون ایجاد می گردد.

3.درد و تورم شکمی که خصوصا می تواند در ناحیه راست شکم رخ داده و به تدریج شدت یابد.

4.خونریزی از بینی ، لثه ، مدفوع یا استفراغ آغشته به خون

5.اختلالات کلیوی و کبدی که در نتیجه افزایش سطح آنزیم های کبد و نارسایی کلیوی می تواند رخ دهد.

در برخی از موارد سطح هوشیاری و خالات روانی دستخوش تغییر می گردد و می تواند منحر به تشنج ، اختلالات عصبی ، بی هوشی و توهم گردد.

عوارض جدی بیماری تب زرد

ابتلا به بیماری تب زرد می تواند باعث بروز عوارض جدید خصوصا پس از ابتلا به نوع پیشرفته بیماری گردد. ازجمله :

1.نارسایی کلیوی و کبدی

2.هموراژیک تب زرد که موجب اختلالات انعقادی و خونریزی گسترده می شود.

3.اختلالات قلبی مانند کاردیومیوپاتی

راه های درمان بیماری تب زرد

 1. مراقبت‌های حمایتی

استراحت کافی: مهم‌ترین نکته در درمان تب زرد، استراحت کامل است. بیمار باید از فعالیت‌های بدنی سنگین خودداری کرده و در محیطی آرام استراحت کند.

آبرسانی مناسب: تب زرد می‌تواند باعث کم‌آبی بدن شود، بنابراین بیمار باید مایعات زیادی بنوشد تا هیدراته بماند و از مشکلات ناشی از کم‌آبی جلوگیری شود.

کنترل تب و درد: برای کاهش تب و درد، داروهایی مانند پاراستامول (استامینوفن) استفاده می‌شود. مهم است که از مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و آسپیرین خودداری کنید، زیرا این داروها می‌توانند باعث مشکلات خونریزی شوند.

2.مراقبت‌های پزشکی ویژه

در موارد شدیدتر تب زرد، ممکن است بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان و مراقبت‌های ویژه داشته باشد:

 بستری شدن در ICU: در صورتی که بیماری به مراحل خطرناک مانند نارسایی کبد یا کلیه برسد، بیمار باید در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شود.

درمان خونریزی: اگر بیمار دچار خونریزی داخلی شود، ممکن است نیاز به تزریق خون یا پلاسمای تازه داشته باشد.

مراقبت‌های حمایتی بیشتر: چون درمان خاصی برای ویروس تب زرد وجود ندارد، تمرکز اصلی بر روی کمک به بدن برای مقابله با علائم بیماری است.

3.واکسیناسیون

بهترین راه برای پیشگیری از تب زرد، دریافت واکسن است. واکسن تب زرد بسیار مؤثر است و یک دوز آن برای مدت طولانی فرد را در برابر این بیماری محافظت می‌کند. در بسیاری از کشورهای با خطر شیوع، واکسیناسیون تب زرد برای مسافران ضروری است.

4.پیشگیری از گزش پشه‌ها

برای جلوگیری از ابتلا به تب زرد، باید از گزش پشه‌ها که عامل انتقال ویروس هستند، پیشگیری کرد. این کار از طریق استفاده از ضد پشه‌ها، پوشیدن لباس‌های بلند و محافظ، و خوابیدن زیر پشه‌بند در مناطق آلوده انجام می‌شود.

در نهایت، تب زرد یک بیماری جدی است که می‌تواند عواقب خطرناکی مانند نارسایی کبدی و خونریزی را به دنبال داشته باشد. بنابراین، تشخیص سریع و دریافت مراقبت‌های پزشکی به موقع بسیار اهمیت دارد. بهترین راه پیشگیری از این بیماری، واکسیناسیون و رعایت تدابیر لازم برای جلوگیری از گزش پشه‌ها است.

نحوه تشخیص بیماری تب زرد

تشخیص بیماری تب زرد می تواند به چهار صورت انجام پذیرد که به تفصیل به هر روش می پردازیم.

1.تاریخچه پزشکی و معاینه بالینی بیماری تب زرد

مطالعه تاریخچه پزشکی شامل تاریخ سفر و آگاهی از اینکه آیا بیمار اخیرا به مناطق با خطر بالا سفر نموده است یا خیر. بررسی علائم بالینی شامل دو دسته علائم اولیه همچون تب ، درد های مفصلی و عضلانی و سردرد و علائم پیشرفته هم چون وجود زردی در پوست و چشم یا درد شکم و خونریزی لثه و بینی و بررسی آنزیم های کبدی ، بررسی نشانه های نارسایی کلیوی.

2.آزمایشات تخصصی مانند

آزمایش خون

آزمایش های ویروس شناسی (Virology Tests)

آزمایشات PCR یا Polymerase chain reaction که به شناسایی RNA و DNA ویروس در خون با میزان حساسیت و دقت بالا کمک می نماید. PCR در مراحل اولیه ابتلا به بیماری تب زرد مثبت می گردد.

آزمایش سرولوژیک (Serological Tests)

آزمایش ELISA یا  Enzyme Linked Immunosorbent Assay که به شناسایی آنتی بادی های تولید شده می پردازد که در پاسخ به عفونت ویروسی در بدن ایجاد می شوند. این آزمایش کمک می کند تا آنتی بادی های موسوم به IGM و IgG که علیه ویروس تب زرد ایجاد می شوند شناسایی شوند.

آزمایش های کبدی جهت تشخیص ALT و AST برای ارزیابی آسیب های کبدی

آزمایش های تشخیصی تصویربرداری مانند سونوگرافی، MRI ، سی تی اسکن جهت بررسی میزان آسیب های داخلی.

3.علائم بالینی

طبق آن چه پیش از این گفته شد با توجه به علائمی که این بیماری در مرحله اولیه و پیشرفته ایجاد می نماید ، در صورت بروز هر یک از علائم مراجعه به پزشک متخصص ضروری و لازم است.

4.تشخیص تفریقی

تب زرد بایستی از سایر بیماری ها با علائم مشابه تفکیک گردد. همچون:

مالاریا

تب دنگی

تب تیفونید

ویروس های هپاتیت

پیشگیری از ابتلا به بیماری تب زرد

پشگیری از ابتلا به بیماری تب زرد از آن جا که این بیماری در حالت پیشرفته می تواند کشنده باشد بسیار حائز اهمیت است. پیشگیری از این بیماری شامل اقدامات مختلفی است که از کاهش ابتلا تا جلوگیری از انتشار بیماری را شامل می شود. راه های پیشگیری از بیماری تب زرد عبارتند از:

1.واکسن تب زرد

واکسن تب زرد واکسنی است که به صورت تزریق زیر جلدی تجویز شده و از موثرترین روش های پیشگیری از ابتلا به بیماری تب زرد می باشد. این واکسن برای مسافران و افرادی که قصد دارند به مناطق اندمیک تب زرد سفر کنند هم چون آمریکای جنوبی و آفریقا توصیه می گردد. در بسیاری از کشورها یکی از شروط ورود به آن کشور تزریق واکسن تب زرد می باشد. واکسن تب زرد می تواند تا ده سال و حتی بیشتر ایمنی ایجاد کند.

2.پیشگیری از نیش پشه

پیشگیری از گزیده شدن توسط پشه به چند طریق امکان پذیر است:

استفاده از مواد دافع پشه که دارنده DEET ، پیکریدین ، IR3535 می باشد و با مالیده شدن روی پوست و یا لباس از گزش پشه جلوگیری می نماید.

استفاده از لباس های محافظ و پوشیده که خطر نیش پشه را کاهش می دهد.

استفاده از شبکه های پشه در هنگام سفر ، در خوابگاه ها و یا مناطق اندمیک تب زرد.

استفاده از فن و تهویه مناسب در محیط های داخلی

3.مدیریت محل زندگی

موارد دیگری نیز که بر جذب پشه ها تاثیر می گذارند عبارتند از آب های راکد ، گلدان های فاقد زهکشی مناسب ، زباله های محیطی که بایستی به درستی مدیریت و دفع شوند.

4.آگاهی و آموزش به ساکنان مناطق اندمیک و اطلاع رسانی به مسافران شامل توصیه های بهداشتی و نکات پیشگیرانه و اقدامات ضروری.

 داروهای مورد استفاده در تب زرد

با توجه به آن که در حال حاضر درمان خاصی برای تب زرد وجود ندارد اما با این حال برخی از داروها با هدف تسکین علائم مورد استفاده قرار می گیرند.

داروهایی همچون پارانامید جهت کاهش تب و درد ، ایبوپروفن جهت کاهش درد و التهاب ، آنتی امتیک هایی هم چون متوکلوپرامید و اوندانسترون جهت مدیریت تهوع و استفراغ.

 نتیجه گیری

درمان تب زرد در حال حاضر تنها با اقدامات حمایتی امکان پذیر است و هیچ داروی ضد ویروسی موثر و خاصی برای این بیماری تاکنون کشف نشده است. جهت پیشگیری از ابتلا به این بیماری می توان از واکسیناسیون و اقدامات حفاظتی گفته شده استفاه نمود.